باقلا یکی از مهمترین محصولات زمستانه­ی دارای ارزش غذایی بالا در دنیا و ایران می­باشد. به منظور ارزیابی اثر محلول پاشی کندکننده­ رشد گیاهی (سایکوسل یا CCC) و سولفات روی بر ویژگی­های رویشی، اجزاء عملکرد و محتوای روی و پروتئین باقلای رقم برکت، آزمایشی به صورت فاکتوریل که فاکتور اول شامل سطوح مختلف سایکوسل (0 ،500 ،1000و1500 میلی­گرم در لیتر) و فاکتور دوم شامل سطوح مختلف سولفات روی (0 ،2 و4  در هزار) بود، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا گردید. نتایج تجزیه­ی واریانس نشان داد که کاربرد سولفات روی موجب افزایش معنی­دار میزان عملکرد، پروتئین و محتوای روی در دانه گردید، اما کاربرد سایکوسل کاهش ارتفاع، افزایش انشعاب و افزایش عملکرد را در پی داشت. بیشترین عملکرد غلاف (83/3 کیلوگرم در مترمربع) از محلولپاشی سایکوسل با غلظت 1500 میلیگرم در لیتر به دست آمد. بالاترین میزان روی (18/60 میلیگرم در لیتر) و پروتئین (25/27%) دانه، به ترتیب، از محلول پاشی توام سولفات روی با غلظت 4 در هزار و سایکوسل با غلظت 500 میلی گرم در لیتر و همچنین محلول پاشی سولفات روی با غلظت 4 در هزار حاصل شد. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، کاربرد کندکننده­ رشد سایکوسل 500 میلی گرم در لیتر و سولفات روی 4 در هزار به منظور کنترل رشد رویشی و افزایش کمی و کیفی محصول باقلای رقم برکت در منطقه­ ممسنی قابل توصیه است.

واژه­ های کلیدی: باقلا، رقم برکت، سایکوسل، سولفات روی، عملکرد، پروتئین

• اهمیت تحقیق

 باقلا[1] یكی از بقولات زراعی بسیار قدیمی است. بذرهای این گونه از محل­های مربوط به عصر نوسنگی در اسپانیا و اروپای شرقی و همچنین مكان­های عصر مفرغ در سوئد و ایتالیا كشف شده است. Vicia faba حدود 1800 سال قبل از میلاد در اروپا كشت ­می­شده­ است (پارسا و باقری، 1387).

باقلا یکی از مهمترین محصولات زمستانه­ی دارای ارزش غذایی بالا در جهان است. دانه­ های بالغ باقلا منبع خوب پروتئین (حدود 25 درصد دانه­ های خشک)، نشاسته، سلولز، ویتامین ث و مواد ­معدنی هستند (Hamilton, 2005)؛ بنابراین این گیاه اهمیت فزاینده­ای برای غذای انسان و حیوان در آینده دارد. با توجه به این مسئله بهبود ساختار گیاه، مولفه­های مربوط به عملکرد و همچنین کیفیت عملکرد دانه (که به ­واسطه­ محتوای کلی کربوهیدرات و پروتئین نشان­ داده ­می­ شود)، از جمله مواردی می­باشند که در تحقیقات در زمینه­ حبوبات از جمله باقلا مد نظر محققان قرار می­گیرد (Ibrahim et al., 2007).

تنظیم­کننده­ های رشد گیاهی به ­خاطر تاثیر در رشد و نمو در غلظت­های خیلی ­کم شناخته شده ­اند (Jules et al., 1981). در این ­میان تاثیر تنظیم­کنندگی رشد کلرمکوات­ کلراید نخستین­ بار توسط تولبرت (1960)، در طیف وسیعی از گیاهان به ­اثبات ­رسید. هدف اولیه از کاربرد کلرمکوات­ کلراید در تولید گیاهان زراعی به اثر ضد خوابیدگی آن محدود می­ شود. نتایج پژوهش­های بعدی نشان­ داد که کاربرد کلرمکوات­ کلراید حتی در غیاب خوابیدگی[2] (ورس) هم باعث افزایش عملکرد در دانه می­گردد (Ma and Smith, 1992). از طرف ­دیگر عناصر ریزمغذی در گیاهان زراعی با تاثیر بر فرایندهای رشد و نموی، شاخص ­های کمی و کیفی آنها را تغییر می­ دهند (بابائیان و همکاران، 1387). مصرف عناصر ریزمغذی علاوه ­بر نقشی که در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات کشاورزی دارند، در سلامتی انسان و دام، که از مواد اولیه­ گیاهی استفاده ­می­ کنند، نیز تاثیر بسزایی دارند (پارسا و باقری، 1387). در مطالعات صورت­ گرفته مشخص ­شده ­است که اکثر خاک­های ایران دارای pH  بالا و مقادیر زیادی آهک هستند (ملکوتی و غیبی، 1376؛ غیبی، 1376). در این ­نوع خاک­ها حلالیت عناصر ریزمغذی کم است و همین ­امر منجر به کاهش قابلیت در دسترس ­بودن این عناصر برای عمده­ی گیاهان زراعی می­ شود (ملکوتی و غیبی، 1376؛ Sigh et al., 1996). در این­ میان روی از جمله عناصر کم­ مصرفی است که کمبود آن در خاک­های زراعی ایران هم به دلیل موارد ذکر شده در بالا و هم عدم رواج مصرف کودهای محتوی روی عمومیت دارد (ملکوتی و طهرانی، 1378).

با­ توجه به مطالب بالا و به ­دلیل تحقیقات کمی که در مورد اثرات عناصر کم­ مصرف از جمله روی و همچنین کندکننده­ های رشد گیاهی مانند سایکوسل بر روی گیاه باقلا صورت گرفته است، انجام بررسی در چنین زمینه­هایی می ­تواند کمک قابل­ توجهی به شناخت بهتر و بیشتر اثرات این مواد بر روی گیاه باقلا در جهت افزایش کمیت و کیفیت محصول داشته ­باشد.

اهمیت اقتصادی و غذایی باقلا

در كنار این كاربردها، ویژگی‌هایی از قبیل عملكرد بالا، دانه­ های كوچك، فاكتورهای غیر تغذیه­ای كم، توانایی بالای سازگاری با كشاورزی مدرن، طول ­عمر انبارداری، انتقال آسان و قیمت پایین، این گیاه را برای كشاورزان، كارخانه­داران و از نظر تغذیه­ای جالب­ ساخته ­است (Duc, 1997). از نظر ارزش­ غذایی، باقلا یكی از منابع مهم پروتئین و انرژی برای بسیاری در‌ آفریقا، آسیا و آمریكای لاتین و یک جایگزین خوب برای پروتئین گران گوشت و ماهی می­باشد (Ibrahim et al., 2007). بذور بالغ باقلا سرشار از پروتئین، نشاسته، سلولز، ویتامین و مواد معدنی هستند (Hamilton, 2005).

جدول 1-1- اسید آمینه­های موجود در باقلا بر اساس درصد كل ازت موجود در دانه­ی آن

مأخذ: زراعت حبوبات، کوچکی وبنایان اول(1388)

جدول1-2- مقایسه بین تركیبات سویا و باقلا

مأخذ: زراعت حبوبات، كوچكی و بنایان اول(1388)

جدول 1-3- درصد تركیب ماده خشك در بذر باقلا

مأخذ: زراعت حبوبات، كوچكی و بنایان اول(1388)

-3- فرضیات تحقیق

 1. کاربرد سطوح مختلف سایکوسل به صورت محلول پاشی می ­تواند باعث کنترل رشد رویشی و افزایش عملکرد رقم باقلای برکت شود.

1. کاربرد سطوح مختلف سولفات روی به صورت محلول پاشی می ­تواند باعث بهبود ویژگی­های رویشی و افزایش عملکرد رقم باقلای برکت شود.

2. خرید اینترنتی فایل متن کامل :

    

    

3.  

4. برهمکنش سایکوسل و سولفات روی می ­تواند موجب افزایش عملکرد گردد.

 -4- اهداف تحقیق

بررسی اثر کاربرد کندکننده­ رشد سایکوسل بر کنترل رشد رویشی و افزایش عملکرد در رقم باقلای برکت.

1. بررسی اثر کاربرد سولفات روی بر بهبود عملکرد رقم باقلای برکت.

 بررسی برهمکنش سایکوسل و سولفات روی بر ویژگی­های رویشی و اجزای عملکرد رقم باقلای برکت.

4 .کاهش درصد پوکی غلاف­ها و افزایش عملکرد دانه

2- مروری بر تحقیقات انجام شده

  2-1- گیاه­شناسی باقلا

 باقلا جزء گیاهان زمستانه­ی عالی گلدار، از راسته­ی دولپه­ای­ها[3]، خانواده­ی بقولات[4]، زیرخانواده­ی پروانه­آسایان[5] و جنس vicia می­باشد. در زیرخانواده­ی پروانه­آسا 480  جنس و 14700 گونه وجود دارد، كه بسیاری از آنها منابع مهم غذایی بشر و حیوانات هستند (كوچكی و بنایان اول، 1388). جنس بزرگ vicia دارای بیش ­از 130 عضو می­باشد. باقلا متعلق به زیرجنس vicia است كه 6 گونه دارد. این گیاه، دیپلوئید با 6 جفت كروموزوم (2n=2x=12) می­باشد كه در تلاقی با سایر گونه­ ها هیبرید باروری تولید نمی­كند. این گیاه یک گونه با دگرگشنی ناقص[6] است كه میزان دگرگشنی آن بین 20 تا 60 درصد گزارش­ شده ­است. باقلا عمدتاً توسط حشرات، دگرگرده ­افشانی می­ شود. از نظر مورفولوژیكی، باقلا گیاهی یكساله[7]، ایستاده، مستحكم و قوی­بنیه، صاف (بدون كرك) و پربرگ به ­ارتفاع 30 تا 180 سانتی­متر است. ساقه­ی آن قوی، چهارگوش و توخالی با 2 تا 7 شاخه در پایه­ بوته می­باشد. برگ­های آن متناوب و مركب بوده و برگچه­ها 2 تا 6 عدد، بیضوی تا كشیده و به ابعاد 3 تا 10 سانتی­متر طول در 1 تا 4 سانتی­متر عرض می­باشد. گل­های آن به رنگ سفید كدر با لكه­های ارغوانی درشت بوده و گل­آذین، كوچك، محوری با دمگل كوتاه و1 تا 6 گل است. پیشرفت گلدهی از قسمت ­های پایینی تا قسمت نوك ساقه بوده و 14 تا 20 روز طول می­كشد (پارسا و باقری، 1387). بر اثر رقابت و تراكم بوته­ها، گل­ها در گره­های بالایی تشكیل ­می­شوند (پیوست، 1381). با شروع رشد زایشی تمایل به ادامه­ رشد رویشی در آن دیده ­می‌شود (كوچكی و بنایان اول، 1388؛ هاشم آبادی و صداقت حور، 1385).

میوه­ی باقلا، مانند سایر گیاهان این خانواده، غلافی ­است به طول 10 تا 20 سانتی­متر و دارای 3 تا 8 دانه در هر غلاف است (كوچكی و بنایان اول، 1388). غلاف­های آن شبه استوانه­ای تا پهن، در ارقام زراعی به ­طول 5 تا 10 سانتی­متر و در ارقام باغی تا 30 سانتی­متر می­باشد (پارسا و باقری، 1387).

شكل و اندازه­ دانه­ها  و نیز رنگ آنها نسبت به ارقام مختلف متفاوت است (كوچكی و بنایان اول، 1388)، و از فشرده (كتابی) تا كروی وجود دارد. طول بذور حدود 1 تا 6/2 سانتی­متر و به ­رنگ سفید، سبز، قهوه­ای، ارغوانی یا سیاه می­باشد. ارقام آن بر اساس اندازه­ بذر به سه نوع تقسیم­ می­شوند: ارقام دانه ­درشت، ارقام دانه­ ریز و ارقام دانه ­متوسط[8]. جوانه­زنی بذر به صورت هیپوجیل[9] (لپه­ها زیر خاك) است (پارسا و باقری، 1387). لپه­ها بافت ذخیره­ی بذرها هستند و 84 تا 88 درصد وزن خشك بذر را تشكیل ­می­ دهند و 11 تا 14 درصد آن پوسته می­باشد. متوسط مقدار پروتئین در بذر خشک آن 4/23 درصد می­باشد (كوچكی و بنایان اول، 1388).

باقلا جزء گیاهان مقاوم ­به ­سرما به ­حساب­ می ­آید (تصدیقی، 1364). این گیاه محصول فصل خنك است  و تا 5 درجه­ سانتیگراد را تحمل ­می­كند. گرمای زیاد در این گیاه اختلالات رشد جنین، ریزش گل­ها و كاهش تعداد بذرها در غلاف را به ­همراه ­دارد (هاشم آبادی و صداقت حور، 1385). رشد و نمو و تشكیل میوه در گیاه منوط به دمای كم و رطوبت بالای محیط است. این گیاه نسبتاً روز بلند است (پیوست، 1381).

باقلا دارای یک ریشه­ اصلی كاملاً رشد كرده می­باشد و ریشه ­های فرعی آن به ­خوبی رشد نكرده­اند (كوچكی و بنایان اول، 1388). ریشه­ها قوی و منشعب هستند و تا عمق 100 الی 120 سانتی­متر در خاك نفوذ می­كنند (كوچكی و بنایان اول،1388؛ هاشم‌آبادی و صداقت حور، 1385). ریشه ­های فرعی به ­طور مورب در داخل خاك رشد و نمو كرده و گره­های تثبیت ازت نیز بر روی آن­ها دیده می­ شود (كوچكی و بنایان اول، 1388). ریشه­ اصلی این گیاه توانایی نفوذ در خاك­های فشرده و سنگین را دارد و بقایای ساقه­ی آن با دوام طولانی به كاهش فرسایش خاك كمك­ می­كند (كاظمی پشت مساری، 1388).

2-2- ارقام باقلا در دنیا

 2-2-1- فلورد[10]

اولین رقمی ­است كه برای كشاورزان استرالیایی معرفی ­شد. به ­طور گسترده­ای رشد می­كند. دانه­ های كوچك آن، هر 100 عدد حدود 30 تا 45 گرم وزن دارد. پوسته­ی دانه به­رنگ قهوه­ای یا زرد كمرنگ است. در آزمایش­هایی كه در نقاط مختلف انجام­ شده، این رقم عملكرد خوبی نشان­ داده؛ ولی به بیماری­های لكه­ قهوه­ای[11] و برق ­زدگی[12] خیلی حساس است، كه باعث كاهش عملكرد آن می­ شود. كاربرد قارچ­كش برای كنترل بیماری در اغلب نواحی آلوده است.

2-2-2- آسکوت[13]

 یک گزینش از رقم فلورد است كه در جنوب استرالیا در سال 1996 تحت برنامه­ی PBR  آزاد شد. این رقم مقاوم به بیماری برق ­زدگی است. در اغلب صفات مشابه رقم فلورد می­باشد. چون در زراعت آن كمتر از قارچ­كش استفاده­ می­ شود، عملكرد بهتری از نظر كیفیت دانه دارد. دانه­ های این رقم حالت رنگ­ پریدگی را نشان ­می­دهند.

2-2-3- بارکول[14]

 اخیراً از رقم فلورد آزاد شده و توسط برنامه­ی PBR به­ ثبت ­رسیده ­است. این رقم در نوع دانه و حساسیت به بیماری شبیه رقم فلورد می­باشد، اما غلاف­های بیشتری در هر گره در ساقه دارد.

2-2-4- فلستا وی اف[15]

 رقم جدیدی كه در سال 1998 آزاد شده و به ­طور جزئی دانه­اش بزرگتر از رقم فلورد است. این رقم نسبت به بیماری لكه ­قهوه­ای و برق ­زدگی بیشتر از رقم فلورد مقاومت نشان می­دهد. عملكرد خوبی در اغلب جاهایی كه كشت ­می­ شود، دارد. فلستا وی اف تحت پوشش برنامه­ی PBR می­باشد.

 افزایش جمعیت جهان با نرخ 7/1 درصد نشان داده که سالانه بیش از 90 میلیون نفر به مصرف‌کنندگان محصولات کشاورزی افزوده می‌شود. لذا، تولید غذا می‌بایست افزایش یابد تا از کمبودهای غذایی جلوگیری گردد. تاكنون، بازدهی محصولات کشاورزی به‌طور چشمگیری افزایش یافته و این افزایش مدیون عواملی از جمله روش‌های مناسب مدیریتی، نظام‌های تولیدی، فنون جدید مبارزه با آفات و بیماری‌ها و استفاده بهینه از آب بوده است. با روندی كه افزایش جمعیت در جهان دارد برای تأمین مواد غذایی در سال‌های آینده بایستی میزان تولیدات كشاورزی و مواد غذایی بسیار افزایش یابد تا بتواند نیازهای غذائی جامعه بشری را مرتفع سازد. جو یكی از محصولات عمده مورد كاشت در مناطق گرمسیری می‌باشد که در تأمین علوفه و دانه بسیار حائز اهمیت می‌باشد كه سالانه جهت تولید این محصول ناچار به استفاده از كودهای شیمیایی می‌باشیم كه این كودها علاوه بر آلودگی محیط زیست باعث افزایش هزینه تولید خواهند شد. یكی از مهم‌ترین مواردی كه امروزه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار گشته و تحقیقات زیادی نیز بر روی آن انجام می‌گیرد، استفاده از برخی ریز موجودات مفید خاكزی است كه همزیستی آنها با گیاهان، تأمین كنندة عناصر غذایی و رشد بهتر آنها می‌باشد كه اصطلاحاً به آنها«كود زیستی»گفته می‌شود (صالح‌راستین، 1380).

1-2- هدف از اجرای آزمایش

 1- تأثیر كود بیولوژیک نیتروكسین بر روی عملكرد و اجزای عملكرد جو. 2- بررسی امكان تلفیق كود شیمیایی اوره با نیتروكسین و كاهش مصرف كود شیمیایی اوره. 3- رسیدن به پایداری در كشاورزی از طریق كاهش مصرف كود شیمیایی و خسارت‌های زیست محیطی.

1-3- فرضیات آزمایش

1- كود بیولوژیک نیتروكسین موجب تولید عملكرد مطلوب در گیاه جو خواهد شد. 2- كاهش مصرف كود اوره در نتیجه مصرف كود نیتروكسین باعث دستیابی به عملكرد بهینه خواهد شد.

1-4- غلات

  غلات به گروه بزرگی از گیاهان زراعی گفته می‌شود كه دانه آنها در تغذیه مردم جهان و تهیه نان نقش عمده‌ای را بر عهده داشته وهمچنین در تغذیه حیوانات و پرندگان و مصارف صنعتی كاربرد وسیعی دارد. غلات شامل گیاهانی از جمله گندم، جو، یولاف، برنج، ارزن، ذرت، چاودار و سورگوم می‌باشد كه از این گروه، گندم و جو در سطح وسیعی از زمین‌های زراعی دنیا كشت می‌گردند به‌طوری‌كه حتی در نواحی نیمه خشك كه برای تولید محصول و رشد و نمو این گیاهان بارندگی نسبتاً كافی است كشت این محصولات موفقیت‌آمیز است. گندم، ذرت و برنج سه محصول مهم هستند كه هریک نزدیک به 4/1 مقدار تولید سالانه كل غلات جهان را تشكیل می‌دهند و پنج گونه دیگر غلات یعنی جو، یولاف، چاودار، ذرت خوشه‌ای و ارزن مجموعاً 4/1 میزان تولید سالیانه غلات را تشكیل می‌دهند ( خدابنده، 1384 ).

1-4-1- اهمیت غذایی غلات

  غلات تأمین كننده هیدرات‌های كربن ( نشاسته، قند و سلولز )، پروتئین، روغن، مواد معدنی و برخی ویتامین‌ها می‌باشد. انسان می‌تواند قسمت اعظم پروتئین مورد نیاز روزانه خود ( 65 تا 80 گرم ) را با خوردن مقدار زیادی غلات تأمین كند. غلات ارزانترین مواد غذایی حاوی پروتئین و نشاسته می‌باشد. بر اساس بررسی‌های ارائه شده توسط مؤسسه علوم غذایی ایران در سه استان سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و غربی 75 درصد پروتئین مصرفی روزانه افراد از غلات تأمین می‌شود. به‌علاوه نقش غلات در تهیه گوشت، لبنیات و تأمین مواد معدنی و غیره حائز اهمیت است (كردوانی، 1379 ).

1-4-2- اهمیت اقتصادی غلات

  غلات گیاهانی هستند كه به مقدار زیاد و در مساحت وسیعی از زمین‌های كشاورزی دنیا و حتی در نواحی خشك كشت گردیده و محصول كافی تولید تولید می‌نمایند.

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 اهمیت اقتصادی غلات چه از نظر تولید و چه از نظر تغذیه در دنیا بیش از سایر محصولات كشاورزی كشت می‌شود. حتی در مناطقی كه به‌علت متغیر بودن شرایط اقلیمی و یا خشكی محیط امكان تولید محصولی وجود نداشته باشد، به آسانی می‌توان غلات را تولید نمود ( خدابنده، 1384 ). غلات بیشترین سطح زیر كشت را در مناطق كشور به خود اختصاص داده به طوری كه نقش مهمی در سیاست‌گذاری‌های بخش كشاورزی ایفا نموده است. نقش و اهمیت غلات در تغذیه انسان بر همگان آشكار بوده و در كشورهایی كه قادر به تأمین نان مورد نیاز خود بوده و به دیگران احتیاج نداشته باشند اولین قدم در نیل به استقلال اقتصادی و خودكفائی می‌باشد (روستایی و اسكندری، 1387 ). در جامعه كنونی، بخشی از توسعه اقتصادی جامعه بستگی به كشاورزی دارد. زیرا به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم به محصولات كشاورزی وابسته می‌باشد ( فتحی، 1382 ).

1-5- جو

1- شرق آسیا از تبت تا ژاپن را مبدأ اولیه نامیده است كه جوهای دو ردیفه پائیزه و ریشك‌دار در این مركز قرار دارند.

2- خاور نزدیک كه شامل آناتولی، سوریه و فلسطین می‌باشد و این منطقه مبدأ جوهای دو ردیفه بوده و دارای فرم‌های پائیزه- بهاره و حدواسط می‌باشد.

3- آفریقا كه در این ناحیه فرم‌های حدواسط و بهاره دیده می‌شود.

جو گیاهی است كه دامنه انتشار و سازش اقلیمی وسیعی دارد و در عین حال ارزش تجاری آن كمتر از گندم می‌باشد و به همین دلیل در نقاطی از مناطق خشك كه میزان بارندگی بسیار اندك و غیرقابل پیش‌بینی و متغیر است و تكافوی تولید محصول رضایت‌بخش گندم را نمی‌كند، كشت می‌شود (پورصالح، 1379).

 1-5-1- مصارف جو

  جو مصارف زیادی در تغذیه انسان و دام دارد و ارزش علوفه‌ای دانه‌های جو قابل مقایسه با ارزش علوفه‌ای دانه‌های ذرت می‌باشد. در بعضی از نواحی دنیا دانه‌های جو غذای اصلی تعداد زیادی از مردم است (پورصالح، 1379). كاه جو در تغذیه دام مورد استفاده قرار می‌گیرد و ارزش تغذیه‌ای علوفه آن از كاه گندم بیشتر است و برای تهیه علوفه سبز، جو را می‌توان به تنهایی یا مخلوط با یكی از بقولات یك‌ساله كشت نمود (شریفی‌جهان‌تیغ و عباسی، 1385). این گیاه دارای مقادیر زیادی ویتامین از جمله ویتامین‌های A، E، 1B، 2B و 12B بوده كه علاوه بر آن از نظر معدنی مانند كلسیم، فسفر، مس، سدیم، منگنز و كبالت نیز غنی است و از ساقه آن در صنعت كاغذ‌سازی هم استفاده می‌شود (خدابنده، 1384).

1- 6- سطح زیر کشت و عملكرد جو

 بیشترین سطح زیر کشت جو در دنیا، متعلق به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع با 26 میلیون هکتار و کانادا با 5 میلیون و اسپانیا با 3/4 میلیون هکتار و ترکیه و ایران با 5/2-2 میلیون هکتار و فرانسه با 7/1 میلیون هکتار است، متوسط عملکرد جو در دنیا 2.5 تن در هکتار می­باشد. سال 85-84 متوسط عملکرد جو آبی در کشور 3527 کیلوگرم در هکتار بوده که استان اصفهان با 4400 کیلوگرم بیشترین و استان سیستان و بلوچستان با 1750 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد را داشته اند متوسط عملکرد دیم 1228 کیلوگرم در هکتار بوده که بالاترین تولید مربوط به استان مازتدران 1950 کیلوگرم در هکتار است (شریفی‌جهان‌تیغ و عباسی، 1385).

1-7- گیاه‌شناسی جو

  جو نیز مانند گندم یکی از گیاهان مهم تیره غلات gramineae و از جنس Horhdeum و گونه sativaum با vulgare می­باشد. (خدابنده، 1384). جوانه دانه­ های جو پوشیده و دو قطبی است و سبز شدن آن 8 تا 12 روز بعد از کشت صورت می‌گیرد، تعداد ریشه ­های جنینی در جو بسته به رقم، اندازه دانه و شرایط رشد و نمو 8- 5 عدد است. ارقام پائیزه دارای 5 تا 6 عدد و تعداد ریشه­ها در دانه­ های بزرگ بیشتر از دانه­ های کوچک است، که یک یا تعدادی از آنها به ‌طور عمودی و تا عمق 2 متر در خاک نفوذ می­ کند و بقیه در اطراف به‌طور جانبی در عمق 40 سانتی­متری خاک گسترش می­یابند. سیستم ریشه­ای در جو مثل سایر غلات سطحی و افشان است و ریشه ­های ثانوی در هنگام پنجه زدن از گره­های مجاور سطح خاک به وجود آمده که بعضی از آنها مانند ریشه ­های اولیه به‌ طور عمودی و به سمت پایین خاک نفوذ کرده و بخشی به اطراف پخش شده و قشر فوقانی خاک را از یک توده متراکم ریشه پر می­ کنند (پورصالح، 1379).

:

به منظور بررسی اثر تاریخ كاشت و كشت مخلوط ذرت و ماش بر عملكرد و اجزای عملكرد ماش آزمایشی به صورت كرت­های خرد شده در قالب بلوكهای كامل تصادفی در سال زراعی 1390- 1389 در پاتاوه در سه تکرار اجرا گردید. در این پژوهش ماش و ذرت به صورت مخلوط افزایشی کاشته شدند. در این آزمایش عامل اصلی شامل سه تاریخ کاشت مختلف ماش (کاشت ماش 15 روز پیش از کاشت ذرت، همزمان با ذرت و کاشت ماش 15 روز بعد از کاشت ذرت) و عامل فرعی شامل نسبت­های مختلف کاشت (کشت خالص دو گیاه و سه نسبت مختلف کاشت 100% ذرت + 5/12% ماش، 100% ذرت + 25% ماش و 100% ذرت + 50% ماش) بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر تاریخ کاشت ماش بر تمامی صفات به جزء وزن هزار دانه، ارتفاع نهایی گیاه و همچنین اثر الگوی کاشت بر تمامی صفات به جزء وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف و پروتئین دانه تأثیر معنی­داری بود. برهمکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت فقط بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته و ارتفاع نهایی تأثیر معنی­دار بود. بیشترین عملکرد دانه ماش مربوط به تاریخ کاشت اول و الگوی کاشت سوم (100% ماش) با 3700 کیلوگرم  و کمترین عملکرد دانه  در  تاریخ کاشت سوم و الگوی کاشت 100% ذرت + 5/12% ماش با 650 کیلو گرم در هکتار بدست آمد.

واژه های كلیدی: ماش، ذرت، كشت مخلوط، تاریخ كاشت، عملكرد و اجزاء عملكرد.

1-1-کلیات

دلیل مهم افزایش محصول در سیستم کشت مخلوط، به دلیل استفاده بهتر از عوامل محیطی مانند نور، آب و مواد غذایی موجود در خاک است (Banik and et al, 2006). در واقع در کشت مخلوط، استفاده بهینه از منابع محیطی مانند آب، نور، خاک و مواد غذایی به اختلاف ارتفاع، نحوه قرار گرفتن اندام‌های هوایی و زیر زمینی و نیاز غذایی متفاوت گیاهان نسبت داده می‌شود (هاشمی دزفولی، 1379). البته كشت هر نوع گیاهی به‌صورت مخلوط الزاماً موجب افزایش عملکرد نمی‌شود، این مسأله عمدتاً تحت تأتیر پدیده رقابت درون گونه‌ای و برون گونه‌ای در جوامع گیاهی مخلوط می‌باشد. لذا با مطالعه خصوصیات فیزیولوژیكی، مرفولوژیكی و ژنتیكی گیاهان مخلوط شونده می‌توان گیاهانی را برگزید تا در تركیب جدید مقادیر كمتر تحت تأثیر رقابت قرار گیرد (مظاهری، ١٣٦8).

با توجه به خصوصیات فیزیولوژیک گیاهان می‌توان گفت كه در کشت مخلوط معمولاً سودمندی زمانی حاصل می‌شود كه گیاهان تشكیل دهنده مخلوط از نظر نحوه و میزان جذب عوامل رشد با یكدیگر متفاوت باشند و در نتیجه اگر در مجاورت یكدیگر قرار گیرند حداكثر استفاده را از منابع خواهند نمود. این موضوع از نظر رقابت چنین تفسیر می‌شود كه اجزای مخلوط در جذب مواد با هم رقابت نمی‌كنند و به عبارت دیگر رقابت برون گونه‌ای كمتر از درون‌گونه‌ای است، لذا حداكثر سودمندی زمانی حاصل می‌شود كه میزان رقابت حداقل باشد. اختلاف مورفولوژیک نیز در کشت مخلوط از اهمیت خاصی برخوردار است. تركیبی از گیاهان با تفاوت در حجم و گستردگی تاج پوشش باعث استفاده بهتر از نور می‌شوند و تركیبی از سیستم های مختلف ریشه‌ای جذب بیشتر آب و مواد غذایی را به دنبال خواهد داشت (مظاهری، ١٣٧5). سرانجام خصوصیات ژنتیكی نظیر سرعت جوانه‌زنی و ظرفیت جذب آب و مواد غذایی و اكسیژن نیز در میزان و نحوه گونه‌ها تأثیر به‌سزایی دارند (مظاهری، ١٣٧7)

یكی از مهم­ترین عوامل مطرح در روش کشت مخلوط ثبات عملكرد و كاهش خطرات در تولید است. یكی از ویژگی‌های دیگر کشت مخلوط كه اگر به ‌دلایلی شرایط محیطی برای رشد یک گیاه نامطلوب گردد، گیاه دوم با استفاده بیشتر از منابع، می‌تواند عملكرد قابل قبولی را در واحد سطح تولید كند. با توجه به اینكه تحقیقات مربوط به شیوه‌های کشت مخلوط بر روی گیاهان گرمسیری متمركز شده است، ولی بررسی‌های تكمیلی در مناطق معتدله نیز و حتی سردسیری نیز ضروری به ‌نظر می‌رسد (جوانشیر و همکاران، 1379). در کشت مخلوط، استفاده از گیاهان تیره لگومینوز به ‌دلیل ویژگی منحصر به فرد در تثبیت بیولوژیک نیتروژن و تولید پروتئین بالا كارایی سیستم را افزایش می­دهد (عطری، 1377، جوانشیر و همکاران 1379).

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

انتخاب تاریخ‌کاشت مناسب یکی از فنون زراعی است که با رعایت آن حداکثر محصول بدست خواهد آمد. از آنجایی که طول مراحل مختلف نمو تابعی از دو عامل اصلی حرارت و طول روز است؛ ممکن است تاریخ‌کاشت را به نحوی تغییر داد که مراحل مختلف نمو گیاه با وضعیت حرارت و طول روز موجود طی فصل رشد انطباق مناسبی یافته و میزان رشد رویشی و زایشی مطلوبی بدست آید. بدین لحاظ لازم است اطلاع کامل و صحیحی از خصوصیات رشد و نمو و نیازهای اکولوژیک محصول مورد کاشت و عوامل محیطی داشت تا بتوان تاریخ‌کاشت مناسبی را انتخاب نمود.

كاشت دو یا چند محصول در سال، موجب استفاده مؤثر از منابع طبیعی موجود در بخش كشاورزی و افزایش بازدهی اقتصادی آنها می‌شود و در بسیاری از مناطق كشور مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به مراتب فوق اهمیت كشت مخلوط از جنبه كشاورزی پایدار و نقش آن در كاهش مصرف كودهای شیمیایی و سموم دفع آفات بیش از پیش روشن می­ شود. در این تحقیق اثر كشت مخلوط ذرّت و ماش و تاریخ کاشت بر عملكرد و اجزاء عملكرد ماش بررسی شده است.

2-1- فرضیات آزمایش

1-تاریخ كاشت بر عملكرد و اجزاء عملكرد ماش تأثیر گذار است.

2- تغییر در تراكم­های ماش بر عملكرد و اجزاء عملكرد ماش و ذرت تأثیر گذار است.

3- نسبت برابری زمین در كشت مخلوط ذرت و ماش بزرگتر از یک است.

3-1- اهداف آزمایش

1-تعیین بهترین زمان كاشت ماش در كشت مخلوط با ذرت

2- تعیین اثر تاریخ كاشت روی عملكرد و اجزاء عملكرد ماش در كشت مخلوط با ذرت.

3- تعیین بهترین تراكم كشت ماش در كشت مخلوط با ذرت

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

 2-1- اهمیت ذرت

 ذرت گیاهی از خانواده گندمیان است. در سطح جهانی، از نظر سطح زیر كشت مکان سوم را بعد از گندم و برنج به خود اختصاص داده ‌است (نورمحمدی و همکاران، 1380). حدود 25-20 درصد از تولیدات جهانی ذرت به صورت مستقیم در شکل‌های مختلف آرد، شیرینی، کنسرو و فرنی در تغذیه انسان و 75-60 درصد آن به صورت دانه، خمیر، پودر و سیلو به مصرف غذای دام می‌رسد. بعلاوه حدود 5 درصد تولید جهانی ذرت نیز جهت فراورده‌های صنعتی از جمله تهیه الکل و سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد (نورمحمدی و همکاران، 1380).

2-2- سطح زیر کشت و تولید ذرت

 سطح زیر کشت ذرت در جهان 5/142 میلیون هکتار و کل تولید جهانی آن در سال 2007 بالغ بر 5/637 میلیون تن بوده است. امروزه در بیش از 70 کشور، ذرت کشت می‌شود (فائو[1]، 2007). بر اساس همین آمار، میانگین عملکرد ذرت در سال 2007 میلادی در کشورهای عمده تولید کننده ذرت، 92/8 تن در هکتار بود. سطح زیر کشت ذرت در ایران در سال ٬1386 در حدود 000/200 هکتار و در این سال میانگین عملکرد  4/7 تن در هکتار بود که این مقدار تنها 8/42 درصد از مصرف داخلی ذرت دانه‌ای را تأمین می‌کند.

2-3-  اجزای عملکرد دانه

عملکرد دانه ذرت حاصلضرب چند جزء می‌باشد که اجزای عملکرد نامیده می شود و می‌توان آن را از طریق رابطه ذیل بیان نمود:

 عملکرد دانه” =  تعداد بلال در واحد سطح ×  تعداد دانه در بلال× “متوسط وزن دانه

اواخر قرن نوزدهم، به دلیل پیشرفت‌های روزافزون علوم مختلف، به ویژه علم شیمی و داروسازی، اولین استخراج مواد خالص شیمیایی به منظور کاربردهای دارویی انجام گرفت و در راستای درمان بیماران، به نحو چشمگیری اعجاز نمود. بدین وسیله، طیف گسترده‌ای از داروها، در رنگ‌ها، شکل‌ها و اندازه‌های مختلف توسط متخصصان داروساز پدید آمد. ساخت این داروها سبب شد تا تحقیق بر روی گیاهان دارویی، یک باره به رکود کشیده شود آگاهی از عوارض سوء داروهای شیمیایی و با اشتیاق فراوان، آنها را  به بیماران خود تجویز می‌کردند، تا اینکه به تدریج زمزمه‌هایی در مورد عینیت یافتن مسأله اثرهای جانبی داروها در جوامع علمی شنیده شد. سرانجام، محققان با بهره گرفتن از تجربیات علمی، رفته رفته به منافع و مزایای استفاده از داروهایی با مواد مؤثره طبیعی پی بردند، بنابراین نظر پژوهش‌گران به گیاهان دارویی جلب شد و تحقیقات گسترده‌ای بر روی آنها انجام پذیرفت. به طوری که قرن بیستم را قرن گیاهان دارویی نام نهاده‌اند. در حال حاضر اهمیت کاشت، داشت، برداشت و فرایندهایی كه پس از برداشت یک گیاه دارویی به منظور افزایش مقادیر مواد مؤثره تا استحصال آنها را در صنایع داروسازی مقرون به صرفه کند، بسیار مورد قرار گرفته است. مواد مؤثره تشکیل دهنده آنها نیز به راحتی قابل کنترل است. فراهم نمودن شرایط مساعد زیست محیطی نظیر آب و هوا، مواد و عناصر غذایی خاک، بهبود وضع خاک و مبارزه با آفات و بیماری‌ها در این مساحت‌های محدود نیز می‌تواند به آسانی و به موقع انجام گیرد. از این رو، گروه‌های تحقیقاتی صنایع نوین داروسازی بسیاری از کشورها، توجه خود را به کشت و پرورش گیاهان دارویی معطوف داشته‌اند (امیدبیگی،1386).

موطن اغلب گیاهان ادویه‌ای و طبی، مشرق زمین و مناطق استوایی واقع بین 25 درجه عرض شمالی و 10 درجه عرض جنوبی استوا بوده است. قاره آسیا منشأ تولید فلفل، دارچین، میخک، زنجبیل و نظایر آن و مناطق گرمسیر کشورهای آمریکایی، منشا انواع دارچین سبز، قرمز و وانیل هستند. در حالی که مناطق مدیترانه‌ای و معتدل شمال آفریقا و آسیا موطن اغلب گیاهان برگی، طبی و سبزیجات معطر مانند گشنیز، برگ بو، زیره، رازیانه، شنبلیله و نظایر آن است و از مناطق سردسیر آسیا و شمال اروپا جز معدودی گیاهان، مانند زیره سیاه و تره، اقلام متعددی به بازار گیاهان دارویی و ادویه‌ای دنیا عرضه نمی‌شود (میرحیدر، 1382).

متأسفانه ظهور طب نوین در غرب و بسط و گسترش آن در نقاط عالم، سبب شد تا دانش و مهارت استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی تحت‌الشعاع  آموزه‌های جدید قرار گرفته و به کلی از برنامه‌های حذف شود. اما رویکرد دوباره بشر به این روش درمانی باعث شد که امروزه بیش از 80 درصد تحقیقات در مراکز تحقیقات دارویی دنیا معطوف به استفاده از مواد گیاهی و طبیعی گردد. در حال حاضر در کشورهای غربی و آمریکا نهضت بسیار گسترده‌ای در زمینه استفاده از داروهای گیاهی و طبیعی شروع شده است (فلاحتگر،1382).

گیاه نیز مانند هر داروی شیمیایی دیگر دارای اثرات شیمیایی خاصی است که مصرف آن همانند سایر داروهای گیاهی دارای دوز و مقدار معینی است، لذا اگر به طور سرخود و نا به جا مصرف گردد، همانند سایر داروهای شیمیایی خطرناک بوده، اثرات سوئی به دنبال خواهد داشت ( فلاحتگر، 1382 ). در دوره جدید صنایع داروسازی، پزشکان و گروه‌های تحقیقاتی بسیاری از کشورها بار دیگر توجه خود را به منابع طبیعی و گیاهان داویی معطوف داشته‌اند، به طوری که امروزه شاهد احداث مزارع وسیع آزمایشی و تولیدی هستیم. کشت گیاهان دارویی در حال حاضر شاخه مهمی از کشاورزی و منبع اصلی استخراج و مواد اولیه ساخت داروهای موجود به شمار می رود (زمان،1382).  

اهداف اجرایی این پژوهش عبارت است از :

1- بررسی و مقایسه اثر كود فسفر بر رشد گل همیشه بهار

2- بررسی اثر كاربرد كود فسفر و تاریخ كاشت بر خصوصیات كمی گل همیشه بهار

3- بررسی اثر كاربرد كود فسفر و تاریخ كاشت بر خصوصیات كیفی گل همیشه بهار

4- بررسی اثر تاریخ كاشت بر رشد گل همیشه بهار

فرضیات آزمایش نیز عبارتند از:

1- استفاده از كود فسفر باعث افزایش معنی‌دار عملكرد دانه در گل همیشه بهار می‌گردد.

2- استفاده از كود فسفر باعث افزایش معنی‌دار عملكرد بیولوژیكی در گل همیشه بهار می‌گردد.

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

2- افزایش معنی‌دار عملكرد بیولوژیكی در گل همیشه بهار در نتیجه مصرف كود فسفر

3- تاریخ كاشت بهینه باعث افزایش معنی‌دار عملكرد دانه در گل همیشه بهار می‌گردد.

4- تاریخ كاشت بهینه باعث افزایش معنی‌دار عملكرد بیولوژیكی در گل همیشه بهار می‌گردد.

1-2- كشت گیاهان داروئی

 از آنجا که گیاهان وحشی (بر خلاف گیاهان زراعی) در محدوده‌ جغرافیایی خاصی یافت می‌شوند و جمع‌ آوری و دسترسی به آنها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست و استفاده از رویشگاه‌های وحشی جوابگوی صنایع داروسازی نخواهد بود و از طرفی چنین استفاده انبوه از گیاهان در طبیعت، مسلماً موجب نابودی آنها خواهد شد، بنابراین، باید نسبت به کشت این گیاهان در سطوح زراعی اقدام نمود (امیدبیگی، 1382). تخمین زده می‌شود 25000 گونه گیاهی دارای خواص بارز دارویی باشند. هر چند از این میان تنها حدود یک درصد (250 گونه) تا کنون به شکل علمی مورد مطالعه متخصصین قرار گرفته و به صورت خالص شده به مصرف جوامع انسانی رسیده‌اند (هاندا، 2005). گیاهان دارویی جزء اولین گیاهانی بوده‌اند که توسط بشر جمع‌ آوری و مورد کشت و کار قرار گرفتند. به طور مشخص از اوایل قرن نوزدهم بود که دانشمندان پی بردند که می‌توانند از مواد مؤثره دارویی موجود در گیاهان در صنایع داروسازی استفاده کنند. از آن پس روش‌های علمی وی‍‍ژه‌ای برای استخراج مواد مؤثره موجود در گیاهان و نیز برای اعمال اثرات آنها بر انسان، جایگزین روش‌های سنتی گردید. به بیان دقیق‌تر از این تاریخ به بعد بود که تحقیقات بر روی گیاهان دارویی با هدف جدا سازی مواد فعال موجود در آنها و مشخص‌سازی ترکیب آن و اثرات دارویی مرتبط با آنها تدریجاً انجام گرفت (توموتاک، 2000).

1-3- تعریف گیاهان دارویی

 گیاهان دارویی به گستره وسیعی از گیاهان اطلاق می‌شود که در درمان بیماری و یا پیشگیری از بروز آن مورد استفاده قرار می‌گیرند. حدود این گستره با فرهنگ ملی استفاده از گیاهان دارویی، قوانین و مقررات و پیشرفت‌های علمی هر کشور تعیین می‌شود. در طب سنتی کشورها معمولاً هر گیاهی را می‌توان دارویی محسوب کرد. در تعریف دیگری چنین آمده است: گیاه دارویی به گیاهی گفته می‌شود که دارای مواد مؤثره مشخصی است، در درمان بیماری به کار می‌رود و نام آن گیاه در یکی از ماکوپه‌های معتبر بین المللی ذکر شده باشد (دوازده امامی، 1382).

1-4- استفاده از گیاهان دارویی

 در حال حاضر، یک سوم داروهای مورد استفاده بشر را داروهایی با منشأ گیاهی تشکیل می‌دهند و این میزان مسلماً رو به افزایش است. نگاهی گذرا به آمار ثبت شده، این موضوع را بیشتر روشن می‌کند. بر اساس آمار سال 1994، فروش جهانی داروهای گیاهی بالغ بر 12/4 میلیارد دلار بوده است و در این رابطه اروپا با حجم فروش 5/6 میلیارد دلار مقام اول را دارا بوده و آسیای شرقی با 2/3 میلیارد دلار، ژاپن با 2/1 میلیارد دلار و آمریکای شمالی با 1/5 میلیارد دلار در در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در بین کشورهای اروپایی، آلمان با 2/5 میلیارد دلار بیشترین سهم را داشته و پس از آلمان، فرانسه با حجم 6/1 میلیارد دلار و ایتالیا با حجم600 میلیون دلار در رده‌های بعدی قرار دارند. در حال حاضر تولید و مصرف گیاهان دارویی در کشورهای صنعتی و توسعه یافته رو به افزایش است. میزان تولید گیاهان دارویی در ایران در سال 1380 معادل 5/34084 تن بوده است که در سطح زیر کشت معادل 7/81743 هکتار به دست آمده است. بیشترین مقدار تولید گیاهان دارویی مربوط به استان خراسان با تولیدی برابر 10028.8 تن بود که 29/4 درصد از تولید کل کشور را در بر داشته است. پس از خراسان، به ترتیب استان‌های کرمان، همدان، گلستان، سمنان و مازندران در رده‌های بعدی قرار دارند (امید بیگی، 1384). از بین داروهای تولید شده در سال‌های 1994-1983) 6% کاملاً طبیعی، 24% مشتقات ترکیبات طبیعی و 9% دارای پایه تولیدات طبیعی بودند. در مورد آنتی بیوتیکها درصد تولیدات طبیعی بیشتر است و به 87 درصد می رسد. در مورد داروهای ضد سرطان این عدد 48 درصد و در مورد سایر داروها 13 درصد می باشد. در تجارت جهانی دارو، ترکیبات طبیعی حاصل از گیاهان، دارای ارزش زیادی می باشند (واتاناب، 2000).

 1-5- گل همیشه بهار

1-6- کشور های تولید کننده همیشه بهار

1-7- خاستگاه و پراکنش همیشه بهار

همیشه بهار بومی نواحی مرکزی، شرقی و جنوبی اروپاست. گیاه همیشه بهار در باغ‌های اروپا کشت می‌شد و کاربرد آن در فرهنگ عامه به همان قدمت می‌رسد (صالحی‌سورمقی، 1385). اعتقاد محققین بر این است که از مصر منشأ گرفته است، اما اکنون در تمام دنیا توزیع گسترده‌ای دارد. در کشورهای آلمان، مجارستان، مصر، اتریش، اروپای شرقی، لهستان و سوئیس در سطوح وسیع کشت می‌شود. ارقام گوناگونی از این گونه وجود دارند که هر کدام از لحاظ شکل و رنگ متفاوت می‌باشند (شالز و هانسل، 1998). بومی اروپای مرکزی و مدیترانه می ‌باشد. این گیاه در موقعیت ‌های آفتابی آمریکای شمالی و اروپا به سادگی رشد می‌ کند (ادوارد و گیلمان، 1999). در مناطق غربی ایران و همچنین در هرزویل در راه بین قزوین و رشت به طور خودرو دیده می ‌شود (میرحیدر، 1384). موطن اصلی این گیاه در حوزه دریای مدیترانه، خاورمیانه و اروپای مرکزی بوده و از آنجا به سایر نواحی دیگر انتقال یافته است. پراکندگی آن به صورتی است که امروزه به حد وفور در مراکش و نواحی مختلف آسیا می‌روید. در ایران مخصوصاً در نواحی غربی به طور فراوان می‌روید. نوع خودروی آن در مزارع متروکه، چمنزارها، کنار راه‌ها و گودال‌ها می‌روید (صمصام‌شریعت،1383). گل همیشه بهار در نواحی غربی و جنوب غربی ایران می‌روید و در نقاط دیگر پرورش داده می‌شود (رجحان،1381).   

توانایی بذرها در به تأخیر انداختن جوانه‌زنی خود تا زمانی كه مكان و زمان برای استقرار آن‌ ها مساعد باشد، یكی از مكانیزم‌های مهم بقا در گیاهان است. خواب بذر[1] (كمون بذر) ممكن است برای تحلیل‌گران و محققان بذر چالش پیچیده و معمّا‌گونه‌ای باشد، امّا روشی است كه برای بقا و سازگار شدن گیاهان با محیط رشدشان ضروری است (McDonald,2005).

خواب بذر، یک صفت قابل توارث به شمار می‌رود و شدت توارث‌پذیری آن به شرایط محیطی حاكم در طی نمو بذر بستگی دارد. به طور معمول گیاهانی كه تاریخچه اهلی شدن آن‌ ها طولانی است نسبت به گیاهان وحشی و گیاهانی كه از تاریخچه اهلی شدن آن‌ ها چندان نمی‌گذرد، خواب كمتری دارند (کیانی،1386). زمانی كه بذر گونه‌های اهلی شده دارای خواب باشد، تولید كنندگان بذر، خریداران و تحلیل‌گران بذر با مشكل روبرو می‌شوند. در برخی محصولات زراعی از قبیل غلات زمستانه، داشتن حدّی از خواب جهت جلوگیری از جوانه‌زنی بذرها روی بوته مادری[2] قبل از برداشت و كمك به حفظ كیفیت بذر، ضروری است. خواب ممكن است سبب حفظ بذرهای گونه‌های مختلف در خاك برای چندین سال و بدون اینكه جوانه بزنند، شود. این مسأله دلیل حضور علف‌های هرز و گیاهان ناخواسته در مزارعی است كه به طور متوالی كشت می‌شوند(Baskin,2003).

كیفیت بذر، شامل خصوصیات ژنتیكی همچون، خواب بذر، قوه نامیه[4]، قدرت جوانه‌زنی، بنیه یا قدرت بذر[5]، میزان رطوبت، قابلیت انبارداری بذر، زوال یا عمر بذر می‌باشد. امروزه كشاورزان به خصوص در كشورهای در حال توسعه با مشكلاتی از قبیل ناهمگنی خاك و عدم وجود شرایط مناسب ساختمان خاك مواجه هستند،كه همین مسأله سبب بروز مواردی از جمله كاهش درصد جوانه‌زنی و عدم سبز شدن یكنواخت بذرها، رشد نابرابر گیاهان جوانه زده و رقابت نابرابر آن‌ ها با همدیگر در استفاده از منابعی نظیر نور، مواد غذایی و آب شده و این عوامل سبب تفاوت در وزن توده زنده گیاهان و نهایتاً عملكرد آن‌ ها می‌شود. بنابراین با توجه به شاخص‌های كیفیت بذر، می‌توان از پیش‌تیمارهای مختلف قبل از فرایند جوانه‌زدن جهت حصول حداكثر جوانه‌زنی استفاده كرد.

پیش تیمار یا پرایمینگ[6] عبارتست از جذب آب به مقدار لازم برای آغاز وقایع جوانه‌زنی كه با خشك كردن بعدی همراه است. هدف از اجرای پرایمینگ افزایش درصد جوانه‌زنی، كوتاه كردن متوسط زمان جوانه‌زنی، بهبود رشد و افزایش قدرت گیاهچه در طیف وسیعی از شرایط محیطی مناسب و نامناسب است(McDonald,2005).این روش در گیاهان دارای بذر ریز نظیر كلزا و یونجه و محصولاتی با ارزش اقتصادی، همچون گیاهان دارویی، كه به خروج سریع و یكنواخت نیازمندند، موفقیت‌آمیز بوده است (امید بیگی،1384).

به منظوراهلی كردن و كشت گیاهان وحشی و خودرو كه دارای خواص دارویی هستند، مطالعات زیادی صورت پذیرفته است. عمده مشكل كشت این قبیل گیاهان، داشتن دوره خواب در بذر این گیاهان است كه سبب كاهش درصد جوانه‌زنی و مشكلات بعدی می‌شود(امید بیگی،1384). به دلیل عوارض مربوط به داروهای شیمیایی، امروزه اكثر جوامع به سمت داروهای گیاهی متمایل شده‌اند. جمع‌ آوری این گیاهان خودرو از كوه و جنگل‌ها به تنوع زیستی خسارت زیادی وارد كرده است. بنابراین اهلی كردن و تولید این قبیل گیاهان بیش از گذشته نمود پیدا می‌كند و اوّلین گام جهت حصول تولید و عملكرد بالا، غلبه بر خواب بذر این قبیل گیاهان با بهره گرفتن از انواع پیش‌ تیمارها می‌باشد.

با توجه به موارد اشاره شده، مهم‌ترین اهداف این پژوهش عبارت بودند از:

تعیین بهترین و مناسب‌ترین پیش‌ تیمارهای مؤثر بر افزایش سرعت و درصد جوانه‌زنی بذور گیاهان دارویی زیره سبز، زیره سیاه ایرانی، كرفس كوهی، بادرنجبویه، سرخارگل و چویل.

-مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- خواص دارویی و اهمیت زیره سبز

زیره سبز با نام علمی  Cuminum  cyminum L. گیاهی است بوته‌ای و علفی یكساله به ارتفاع حداكثر 50 سانتی‌متر. ساقه‌ی این گیاه راست و دارای انشعابات دوتایی است. ریشه‌ی آن باریک و بلند و به رنگ سفید است. برگ‌ها به خاطر تقسیمات و بریدگی‌های زیاد باریک و نخی‌شكل هستند و به صورت متناوب بر روی ساقه قرار گرفته‌اند. گل‌ها كوچك به رنگ سفید و گاهی صورتی می‌باشند كه مجموع آن‌ ها به صورت چتر مركب در انتهای ساقه قرار گرفته‌اند(کیانی،1386). میوه‌ها دوكی شكل و به طول حداكثر 6 میلی‌متر و عرض 5/1 میلی‌متر می‌باشند كه سبز كم رنگ مایل به خاكستری هستند و بوی معطری دارند. بجز میوه، قسمت‌های دیگر گیاه نیز معطر است. قسمت مورد استفاده این گیاه میوه‌های آن است كه سرشار از اسانس می‌باشد.جنس، گونه، نوع اسانس و تركیبات گیاه زیره‌ی سبز با زیره‌ی سیاه كاملاً متفاوت است و

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 اثرات دارویی آن‌ ها نیز در بعضی موارد تفاوت دارد.بیشترین مصرف زیره‌ی سبز در جهان در صنایع غذایی، ادویه‌جات، طعم دهنده‌ها، خوشبو كننده‌ها و صنایع عطرسازی می‌باشد.علاوه بر این‌ها از اسانس زیره‌ی سبز در صنایع آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی استفاده می‌شود (امیدبیگی، 1381).

2-2-خواص دارویی و اهمیت زیره سیاه ایرانی

زیره سیاه ایرانی با نام علمی Bonium percicum B.  گیاهی است دو ساله مانند هویج (بعضی از ارقام آن یكساله است)، ساقه آن توخالی و برگ های آن سبز با بریدگی و تقسیمات دو مرتبه‌ای كه به صورت نوار نخی مانند است. گل‌های آن سفید رنگ به صورت چتر مركب که در انتهای ساقه‌های گل دهنده كه بلندی آن‌ ها به 90-50 سانتی متر می‌رسد ظاهر می‌شود. ریشه آن دوكی شكل و میوه آن کشیده و باریک به طول 5 میلی‌متر كه در دو طرف باریک می‌شود. ارقام دو ساله زیره سیاه احتیاج به یک دوره رویش دوم برای رسیدن میوه دارد (صابر آملی،1382). گل های زیره سیاه معمولاً در اردیبهشت سال دوم ظاهر می‌شود و 5/2-2 ماه بعد میوه آن كه زیره است می‌رسد و همین كه تقریباً میوه‌ها به رنگ قهوه‌ای درآمد، برداشت محصول باید با احتیاط آغاز شود.گیاه زیره سیاه از گیاهان قدیم است كه از روزگاران كهن، بشر آن را شناخته و از اوایل قرون وسطی كشت آن در اروپا، ابتدا در سیسیل و جنوب جزایر اسكاندیناوی آغاز شده. در كتابهای طب سنتی گیاهی آلمان كه قرن 12 میلادی منتشر شده‌اند در همه آن ها از این گیاه به نام Kummich نام برده شده است.

2-3-خواص دارویی و اهمیت كرفس كوهی

خصوصیات كرفس كوهی

برگ ها دارای بریدگی‌های پنجه‌ای و دو قاعده دارای دمبرگ‌های بلند و بدون غلاف می‌باشد.گل آذین كرفس كوهی با گل‌های زرد رنگ به صورت چتر انتهایی كاملاً بارور و چترهای جانبی که اغلب گل‌های نر و غیر بارور و به صورت دو تا هشت‌ تایی هستند. بذر این گیاه درشت و صفحه‌ای شكل به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد است و در سطح بذر سه رگ كاملاً برجسته به رنگ زرد مشاهده می‌شود (کیانی،1386).

2-4-خواص دارویی و اهمیت بادرنجبویه

بادرنجبویه با نام علمیMelissa Officinalis L. از جمله گیاهان دارویی است كه در تمام تقسیم‌بندی‌های گیاهان، جزء گیاهان دارویی درجه اول و سبز معرفی می‌شود (کیانی،1386). این گیاه نیرو دهنده و ضد تشنج است و به علاوه مقّوی معده، بادشكن، تسهیل كننده عمل هضم و به خاطر تحریک جریان خون باعث ادرار و عرق می‌شود و همچنین بیماری های كولیت روده، چنگ‌زدگی معده، تپش قلب، سردرد و سرگیجه و هم چنین در درمان اختلالات گوارشی و قلبی دارای منشأ عصبی و اضطراب، كاربرد فراوانی دارد (مجنون حسینی و دوازده امامی، 1386).

2-5-خواص دارویی و اهمیت سرخارگل

سرخارگل گیاهی است با نام علمی Echinacea purpurea L. علفی و چند ساله از تیره‌ی كاسنی می‌باشد كه ارتفاع آن حداكثر به 1 تا 5/1 متر می رسد. برگ‌های پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه‌ای شكل هستند كه حداكثر 30 سانتی متر طول و 20 سانتی‌متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشنی است. گل ها معمولاً به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده می‌شود و دیسك مركز آنها (گل‌های لوله‌ای) سبز تیره، قهوه‌ای تیره و سیاهرنگ می‌باشد(امید بیگی،1381).

این گیاه، دائمی با چهارگونه و شش واریته است كه همگی بومی آمریكای شمالی هستند و در ایالت متحده و كانادا در سطح وسیع كشت می‌شود. در اروپا، استرالیا و روسیه نیز كشت و كار آن رواج داردWills & Stuart, 2002)). سه گونه به صورت تجاری شناخته شده‌اند كه عبارتند از:

1. Echinacea purpurea
2. E. pallida var pallida
3. E. pallida var anyustifolia

این گیاه برای اولین بار در سال 1372 توسط دكتر رضا امیدبیگی به ایران آورده شد و توسط دكتر سید محمد فخر طباطبایی به نام سرخارگل نامگذاری گردید.

2-6-خواص دارویی و اهمیت چویل

چیل با نام علمی Ferulago angulata B. گیاهی است چندساله كه دارای ساقه ضخیم با خطوط طولی و شیاردار است. برگ‌ها دارای بریدگی، سبزكمرنگ و متمایل به تیره است. گل‌ها كوچك، زرد رنگ و مجتمع در گل آذین چتر مانند می‌باشند (رضازاده و همكاران، 1382). جنس Ferulago دارای 35 گونه است كه به صورت وحشی در ایران رشد می‌كنند (Javidnia,2006). این گیاه در صنعت داروسازی، عطر و ادكلن سازی و كرم سازی با ارزش است(کیانی،1386). اسانس آن دارای خاصیت ضدعفونی كنندگی است كه در پزشكی استفاده می‌شود. با این حال بررسی‌های فیتوشیمیایی كمی بر روی این گیاه صورت پذیرفته است، امّا اثر تقویت كنندگی و تسكین دهنده دارد و در درمان بیماری‌های گوارشی و نیز درمان كرم‌های روده‌ای مورد استفاده واقع می‌شود) فارماکوپه گیاهی ایران،1383).

-7-تعریف پیش‌تیمار بذر (پرایمینگ بذر)