ذرت گیاهی است از خانواده غلات با چرخه فتوسنتزی C₄ (چهار کربنه) كه به دلیل ارزش غذایی خاصی كه دارد، بعد از گندم بزرگترین سطح زیر كشت اراضی زراعی دنیا را به خود اختصاص داده است و از نظر تولید محصول بعد از گندم و برنج در رتبه سوم قرار دارد (کریمی،1375).

اشكالی كه در توصیه‌ها وجود دارد این است كه تا گیاهان زراعی نشانه‌های كمبود را نشان ندهند، كودی توصیه و مصرف نمی‌شود كه این اندیشه‌ای نادرست می‌باشد زیرا در این شرایط عملكرد پایین آمده و كیفیت محصول بسیار كاهش می‌یابد (كنگر‌شاهی،1382).

اگرچه آب فراوان‌ترین تركیب كره زمین به حساب می‌آید و در تمام واكنش‌های شیمیایی اهمیت حیاتی دارد اما كمبود آن مهم‌ترین عامل محدود‌كننده عملكرد محصولات كشاورزی در سراسر جهان به شمار می‌رود. در نواحی خشك و كم آب مانند ایران گذشته از اینكه آب موجود برای كشاورزی كافی نیست از این مقدار نیز بیش از 3 درصد به مصرف واقعی گیاه نرسیده و بقیه‌ی آب قبل از اینكه در اختیار گیاه قرار گیرد به نحوی از بین می‌رود (علیزاده، 1378). مقدار آب مورد نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد آن بسته به گونه‌های گیاهی متفاوت است و كمبود آب در هر مرحله‌ای از رشد ممكن است بر محصول نهایی اثر بگذارد (راشد محصل و همکاران، 1364). با توجه به مشكل كمبود آب به خصوص در ماه‌های تابستان، مصرف صحیح كودهای پتاسیم و روی به دلیل نقشی که در افزایش مقاومت به تنش كم آبی و افزایش سرعت رشد و تولید عملكرد بالاتر دارد، از اهداف مدیریت‌های زراعی می‌باشد.

 تعریف تنش

به هر عامل محیطی كه باعث كاهش پتانسیل رشد شود، تنش محیطی اطلاق می‌شود. به طور كلی تنش‌هایی كه باعث كاهش عملكرد گیاهان می‌شوند به سه دسته کلی تقسیم می‌گردند: تنش خشکی، تنش شوری و گرما (شبان، 1386).

 تنش خشكی

تنش خشكی هنگامی ایجاد می‌شود كه رطوبت موجود در اطراف ریشه، به حدی كاهش یابد كه گیاه قادر به جذب آب كافی نباشد، یا به عبارت دیگر زمانی كه تعرق بیشتری از جذب آب صورت بگیرد (شیخ بگلو و همكاران، 1388). 

 اهمیت موضوع تنش خشكی

خشكی و تنش ناشی از آن معمولی‌ترین تنش‌های محیطی است كه تقریباً تولیدات زراعی را در 25 درصد از زمین‌های زراعی كشاورزی جهان محدود می‌كند. ایران با متوسط نزولات آسمانی240 میلی‌متر در زمره مناطق خشك جهان طبقه‌بندی می‌گردد. بالا بودن مقدار تبخیر، محدودیت منابع آبی و سایر عوامل، باعث توجه بیشتر به مطالعه اثر تنش خشكی شده است. دانستن اطلاعات كافی از واكنش‌های گیاهی در مقابله با تنش‌های محیطی به ویژه خشكی، بهره‌وری بیشتر برنامه‌های به‌نژادی در تهیه ارقام متحمل به خشكی را امكان‌پذیر می‌سازد (سبكدست نودهی و خیال‌پرست، 1386).

خشكی‌های فصلی از مهم‌ترین عوامل محدودكننده توسعه كشت و تولید ذرت در دنیا می‌باشند. خشكی به طور متوسط 17 درصد از عملكرد سالانه ذرت دانه‌ای جهان را كاهش می‌دهد و حتی در بعضی از سال‌ها كاهش محصول بیش از 70 درصد نیز در اثر خشكی گزارش شده است. تقریباً 70 درصد مساحت ایران را مناطق خشك و نیمه‌خشك تشكیل می‌دهند كه متوسط بارندگی سالانه آنها كمتر از 150 میلیمتر می‌باشد. علاوه بر این متوسط نزولات جوی از میزان تبخیر كمتر است و مقدار بارندگی نیز نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد. بنابراین یكی از مهم‌ترین محدودیت‌هایی كه در اكثر مناطق كشور ما وجود دارد، مشكل كم‌آبی است (خلیلی و همكاران، 1389).

در ایران كشت ذرت در سال‌های اخیر رونق یافته و استفاده از آن در تغذیه دام و طیور و مصارف صنعتی مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی تأمین آب مورد نیاز در مراحل خاص رشد رویشی و زایشی این گیاه كه نسبت به تنش خشكی در مراحل مختلف رشد حساس می‌باشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. عملكرد دانه در گیاه ذرت كه متأثر از سایر صفات زراعی می‌باشد، شدیداً تحت تأثر عوامل محیطی قرار می‌گیرد که تنش خشكی و عناصر غذایی از مهم‌ترین این عوامل می‌باشند (سلیسپور و همكاران، 1388).

 چگونگی مقابله گیاه با تنش خشكی

مقاومت به خشكی عبارت از توانایی گیاه در مقابله با دوره‌های خشكی است و یک خصوصیت پیچیده می‌باشد. جهت مقابله با خشكی سه فرایند عمده در گیاهان وجود دارد که شامل اجتناب از خشکی،فرار از خشکی و تحمل به خشکی می باشند. ساده‌ترین راه سازگاری گیاه به شرایط خشك، فرار از خشكی است. این مكانیسم خاص برخی گیاهان یكساله مناطق خشك و بیابانی است. این گیاهان در واقع هیچ فرایندی جهت مقابله با تنش خشكی ندارند و اصولاً مقاوم به خشكی نیستند، بلكه فقط این توانایی را دارند كه خود را از معرض تنش برهانند. برخی گیاهان دیگر با حفظ توازن رطوبتی و پتانسیل بالای آب، در بافت‌های خود، در واقع از تنش خشكی اجتناب می‌كنند، ولی بعضی دیگر از گیاهان توانایی تحمل تنش را دارند. این گیاهان قادرند كه در پتانسیل‌های پایین آب نیز به حیات خود ادامه دهند (شبان، 1386).   

1-1- تاریخچه و سطح زیر كشت ذرت در ایران

در سال‌های اخیر در نتیجه توجه شایانی كه به امر دامپروری و پرورش طیور به عمل آمده و همچنین به علت استقبال زیاد دامداران و پرورش‌دهندگان مرغان گوشتی و تخمگذار و نیز دامدارانی كه به تولید و پرورش گاوهای شیری و گوشتی پرداخته‌اند و از طرف دیگر نیاز روزافزون كارخانجات صنعتی و حتی داروسازی به فرآورده‌های این گیاه، به سرعت سطح زیر كشت آن در كشور افزایش یافته است. با توجه به شرایط آب و هوایی بسیار مناسبی كه كشور ایران برای تولید ذرت دارا می‌باشد، كشت آن به سرعت در كشور توسعه یافته است.

سطح زیر كشت ذرت در كشور حدود 245.000 هكتار كه بیشترین سطح زیر كشت در فارس 100.000، خوزستان 43.000 و كرمانشاه 26.000 هكتار می‌باشد. میزان تولید ذرت دانه‌ای 6/1 میلیون تن تولید شده است. متوسط عملكرد ذرت دانه‌ای 6726 كیلوگرم در هكتار می‌باشد. بدیهی است با توجه به ارقام اصلاح شده موجود، عملكرد هكتاری پایین بوده و مورد قبول نمی‌باشد. با رعایت اصول مصرف بهینه كودی مخصوصاً مصرف كودهای پتاسیمی به صورت سرك در خاك‌های تخلیه شده نظیر خاك‌های خوزستان و سایر نقاط كشور، به سهولت می‌توان عملكرد هكتاری ذرت را تا حد پیش‌بینی شده در برنامه‌های چهارم توسعه و چشم‌انداز 20 ساله كشور افزایش داد (غیبی و ملكوتی، 1384).

 1-2- مشخصات گیاه‌شناسی ذرت

ذرت با نام علمی  Zea Mags یكی از مهمترین محصولات خانواده غلات Poaceae می‌باشد كه نام انگلیسی آن Maize و آمریكایی آن Corn است كه خصوصیات گیاهی آن به شرح زیر است (شریفی جهان تیغ، 1386).

 1-2-1- ریشه 

 1-2-2- ساقه

ذرت برخلاف بسیاری از گراس‌ها دارای ساقه توپر بوده كه دارای تعدادی گره و میانگره می‌باشد. تعداد این گره‌ها و میانگره‌ها با توجه به ژنوتیپ و اثرات محیطی می‌تواند بسیار متغیر باشد برخی از گره‌های ساقه در بالاتر از زمین ولی نزدیک به سطح خاك تولید ریشه‌های هوایی نابجا می کند (خدابنده، 1374 و نورمحمدی، 1376).

1-2-3- برگ  

از هر گره ساقه یک برگ تشكیل شده که برگها به طور متناوب در دو جهت كاملاً‌ مشخص قرار می‌گیرند. هر برگ شامل پهنك و غلاف بوده و غلافها به دور ساقه می‌پیچد. پهنك برگ دارای بافتی نرم بوده و در قسمت میانی آن رگبرگ اصلی قرار دارد. غلاف برگ دارای بافتی سخت‌تر بوده و رگبرگ میانی در آن كمتر مشخص است (آقاعلیخانی،1380).

 1-2-4- گل 

ذرت گیاهی است یكپایه كه گلهای نر در گل تاجی و گل‌های ماده در بلال قرار گرفته‌اند ساقه اصلی و پاجوش‌ها در انتها به یک گل تاجی (Tassel) ختم می‌شوند. انشعابات حاصل از گره‌های بالای سطح خاك به گل آذین ماده یا بلال (Ear) منتهی می‌شود. از آنجایی كه در ذرت گل‌های نر و ماده، جدا از هم قرار می‌گیرند و گرده‌افشانی راه طبیعی تكثیر این گیاه می‌باشد، دانه‌های گرده توسط جریان باد بر روی تارهای ابریشمی منتقل شده و در آنجا جوانه زده و به طرف پایین خامه رشد نموده و پس از ورود به كیسه جنینی در طی جریان باروری دوگانه القاح مضاعف جنین دیپلوئید (zn=20) و آندوسپرم تریپلوئید (sn= 30) را در بذر شكل می‌دهد (کریمی،1375).

 1-2-5- بذر   

بذر ذرت در اصل یک میوه گندم است كه شامل جنین، آندوسپرم، لایه آلئورون و بقایایی از پوشش بذر می‌باشد كه توسط پریكارپ چسبنده‌ای محصور می‌گردد.

جنین بذر ذرت دارای یک محور مركزی بوده كه از یک سو به ریشه اولیه و از سوی دیگر به نوك ساقه منتهی می‌شود. آندوسپرم در یک طرف انتهای بذر ذرت قرار دارد كه فضای زیادی را فرا می‌گیرد كه به جز لایه خارجی آن مشتمل بر سلولهایی است كه عمده آن نشاسته است. دانه خشك ذرت حاوی 77% نشاسته، 2% قند، ‌9% پروتئین، 5% روغن، ‌5% پنتوزان و 2% خاكستر می‌باشد كه این خاكستر شامل نمك هایی نظیر كلسیم، منیزیم، فسفر آلومینیم، آهن، سدیم، پتاسیم و كلر می‌باشد (نورمحمدی، 1376).

 1-3- مراحل فنولوژی 

مراحل رشد و نمو ذرت همانند سایر گیاهان تابع شرایط آب و هوایی است كه آگاهی از مراحل آن در ارزیابی نهایی ظرفیت عملكرد آن بسیار مهم می‌باشد. مراحل رشد رویش و زایش بستگی به شرایط اقلیمی خاص دارد كه مهمترین آنها درجه حرارت و رطوبت محیط است كه برای آغاز یک مرحله باید این عوامل به مقدار كافی و مطلوب در اختیار گیاه باشد (کوچکی و همکاران، 1373).

 1-3-1- مراحل رشد رویشی

1-3-1-1- جوانه‌زنی

 جوانه‌زنی بذر ذرت با جذب آب از خاك به میزان 30% وزن بذر شروع می‌شود و اولین علامت خارجی آن ظهور ریشه‌چه از قسمت نزدیک به انتهای دانه است و این مرحله در شرایط مناسب و مطلوب طی 3- 2 روز بعد از كاشت اتفاق می‌افتد. هنگامی كه بذر ذرت تحت شرایط رطوبتی و حرارتی مناسب برای جوانه‌زنی قرار می‌گیرد، فعالیت جنین سریعاً آغاز می‌شود و در این مرحله ابتدا ریشه به همراه غلاف اطراف خود (كلئوریز) جدار پریكارپ را باز كرده و خود را از بذر خارج می‌سازد. سپس سطح كلئوریز را نیز شكافته و از آن خارج شده و در درون خاك رشد می‌كند (خدابنده، 1374).

 1-3-1-2- سبز شدن

در خاك گرم و مرطوب یعنی 20- 18 درجه سانتیگراد ذرت در طی 5 روز سبز می‌شود بعد از سبز شدن، گیاهچه‌های ذرت در مدت كوتاهی از وابستگی مواد ذخیره‌ای در بذر مستقل شده و به مواد غذایی موجود در خاك و مواد فتوسنتزی وابسته می‌شود. با استقرار گیاهچه‌ها، گیاه سیستم ریشه‌ای ساقه و برگ‌های خود را تشكیل می‌دهد (کریمی،1375). 

 1-3-1-3- مراحل طویل شدن سریع ساقه

در این مرحله، افزایش در اندازه گیاه ناشی از طویل شدن ساقه و توسعه برگهای موجود است. همراه با رشد ساقه، نقطه رشد به تشكیل برگهای اولیه اضافی ادامه داده كه اینها در آینده به برگهای اصلی گیاه تبدیل می‌شوند. هنگامی كه تمام برگهای اصلی گیاه تشكیل شد، رشد ساقه طویل و منشعب شده و نهایتاً به صورت گل تاجی جوان (Tassel) ظاهر می شود (کوچکی،1373).

 1-3-2- مراحل رشد زایشی

1-3-2-1- گلدهی

 ذرت از جمله گیاهانی است كه برای گلدهی به روزهای كوتاه نیاز دارد و با كاهش طول روز رشد زایشی گیاه آغاز می‌شود. در مدت بعد از اینكه تعداد نهایی برگها تعیین شدند، جوانه‌های اولیه گل تاجی و بلال نیز شكل می‌گیرند در اثر رشد طولی ساقه، گل تاجی به طرف بالا هدایت می‌شود و جوانه‌های بلال نیز در چندین گره شروع به تشكیل شدن می‌كنند ولی معمولاً یک بلال رشد و توسعه می‌یابد با نزدیک شدن بوته ذرت به ارتفاع نهایی بلال و گل تاجی به سرعت رشد می‌كنند. مرحله ظهور گل تاجی و ظهور كاكل‌ها از بحرانی‌ترین مرحله رشد و دوره می‌تواند عملكرد نهایی ذرت را كاهش دهد، در ضمن در این مرحله هجوم آفات و بیماریها آغاز و می‌تواند باعث كاهش عملكرد ذرت گردد (خدابنده، 1374).

 1-3-2-2- گرده‌افشانی

ذرت به طور طبیعی، گیاهی دگرگشن است و گرده‌افشانی آن عموماً با باد صورت می‌گیرد. به طور معمول گرده‌افشانی ذرت 3- 2 روز بعد از ظهور كامل گل‌تاجی و خروج آن از غلاف شروع شده و برای چندین روز ادامه می‌یابد وقتی دانه گرده روی كاكل قرار گیرد دانه گرده جوانه زده و تولید لوله گرده می‌كند كه در طول ریشه كاکل رشد كرده و به طرف تخمدان حركت می‌كند و به طور معمول 800- 300 و به ندرت 1000 بذر در بلال تشكیل می‌شود (کوچکی و همکاران، 1373).

 1-3-2-3- مرحله پر شدن دانه 

پر شدن طی 60- 50 روز آخر دوره رشد و نمو ذرت اتفاق می‌افتد. بلافاصله بعد از گرده‌افشانی ذرت یک دوره سریع تجمع ماده خشك در دانه‌ها شروع می‌شود كه 40- 30 روز طول می‌كشد پر شدن دانه چندین روز بعد از این نیز ادامه می‌یابد ولی سرعت آن كاهش می‌یابد در هر حال دانه‌ها معمولاً طی 10- 5 روز بعد از ظهور كاكل‌ها كاملاً پر می‌شوند (نورمحمدی، 1376).

 1-4- خاك 

ذرت از جمله گیاهان پر توقعی است كه در خاكهایی با بافت لومی، عمیق، با نفوذپذیری مناسب و مواد آلی كافی و متعادل بودن عناصر غذایی بیشترین عملكرد را می‌دهد.

ذرت در اغلب خاكها سازگاری دارد ولی در خاك های رسی سنگین و متراكم و خاك های شنی بسیار سبك سازگاری كمتری داشته و به خاك های شور نیز حساس می‌باشد. بهترین اسیدیته خاك برای ذرت 7- 6 PH می‌باشد. به طور كلی ذرت زمین‌های سبك و شنی را كه خوب كود داده شده باشد را بر زمین های رسی و سرد‌ ترجیح می‌دهد (خدابنده، 1374). 

ذرت متعلق به تیره یPoaceae  و از غلات مهم مناطق گرمسیر و معتدل جهان است كه از نظر تولید جهانی بعد از گندم و برنج مقام سوم را به خود اختصاص داده است. جمعیت رو به افزایش جهان با كمبود عمد‌ه ای در تولیدات گیاهی و غذای مورد نیاز مواجه است. بنابراین برای تأمین غذا به گیاهان زراعی پر محصولی مانند ذرت نیاز دارد(Alyri et al., 2000). ذرت یکی از گیاهانی است که به دلیل سازگاری بالا می تواند با گیاهان زیادی به صورت مخلوط کشت شود. گزارش شده است که 60 درصد ذرت کشت شده در مناطق گرمسیری آمریکای لاتین بصورت مخلوط انجام می شود(Francis and Decoteau, 1993). به طور معمول کشت مخلوط غلات خصوصاً ذرت با حبوبات در سطح وسیعی از جهان انجام شده و تحقیقات زیادی روی آن صورت گرفته(Seran and Brintha., 2010). مطالعات نشان داده است که در کشت مخلوط ذرت و سویا، ذرت عملکرد بیشتری نسبت به سیستم تک کشتی تولید کرده است (Marchiol et al., 1992). ذرت به دلیل قدرت سازگاری بالا می تواند با گیاهان زیادی به صورت مخلوط كشت گردد و به علت داشتن مواد قندی، نشاسته و عملكرد علوفه زیاد یكی از مهمترین گیاهان جهت تولید علوفه سبز، سیلو و دانه محسوب می شود(Yazdani et al., 2009). 60 درصد کشت ذرت در مناطق گرمسیری آمریکای لاتین به صورت زراعت مخلوط انجام می شود(Francis and Decoteau,1993). كشت مخلوط غلات – بقولات و بویژه كشت ذرت با حبوبات یكی از معمو ل ترین انواع زراعت مخلوط است (مظاهری، 1372). ذرت و لوبیا از جمله گیاهانی هستند كه سطح زیر كشت بالایی را در كشور دارند و در اكثر مناطق به صورت تك كشتی تولید می شوند. تحقیقات نشان داده است كه كشت مخلوط این دو گیاه متعلق به دو خانواده بقولات و غلات، موجب افزایش تولید، حداكثر كارایی استفاده از منابع و نیز افزایش بهره وری سیستم كشت می گردد (Chen et al , 2004).

1-2- تاریخچه و اهمیت اقتصادی

ذرت  با نام علمی Zea mays L گیاهی یک ساله از خانواده گندمیان است که تاریخ دقیق پیدایش و کشت و کار آن کاملا مشخص نیست و اظهار نظرهای متعدد در مورد منشاء آن ابراز شده است (تاج بخش، 1375). نورمحمدی و همکاران (1376) به نقل از Brandoliny (1967) دو مرکز اولیه ذرت را در آمریکا نام برده‌اند:

الف- ناحیه‌ی شمالی خط استوا (آمریکا، مکزیک، آمریکای مرکزی، کلمبیا و ونزوئلا)، یعنی نواحی که در آنجا اکثراً فرم های اولیه مکزیکی و گوآتمالایی دیده می شود.

ب- ناحیه‌ی جنوب خط استوا (اکوادور، پرو، بولیوی، پاراگوئه، برزیل و آرژانتین)، یعنی نواحی که در آنجا اکثر فرم‌های اولیه‌ی پرو و بولیوی دیده می شود.

مهمترین کشف در رابطه با منشاء ذرت در دهه 1950 بود که فسیل گرده ی ذرت در عمق 70 متری در بلاس آرتس واقع در مکزیک یافته شد و کارشناسان قدمت این دانه‌های گرده را 60 تا 80 هزار سال تخمین زده‌اند (میرهادی، 1380). درباره مبدأ و تکامل ذرت هرگونه بحثی می شود، باید رابطه نزدیک بین ذرت، Tripsacum و Euchlaena در نظر گرفته شود.

پس از کشف قاره‌ی آمریکا توسط کریستف کلمب در 1443، ذرت وارد اسپانیا شد و از آنجا به ایتالیا، پرتغال و سایر کشورهای اروپایی گسترش یافت. پرتغالی‌ها در اوایل قرن شانزده میلادی ذرت را وارد اندونزی، آفریقا، هندوستان و چین کردند. در اواخر قرن شانزده میلادی زراعت ذرت در چین صورت می‌گرفت، ذرت به دلیل ویژگی‌های زیاد خود به ویژه به دلیل قدرت سازگاری با شرایطی اقلیمی گوناگون بسیار زود در تمام دنیا گسترش یافت و مکان سوم را بعد از گندم و جو و برنج از نظر سطح زیر کشت به خود اختصاص داد (نورمحمدی و همکاران.، 1376). در مورد ورود این گیاه به ایران دو احتمال وجود دارد: الف- با حمله‌ مهاجمان پرتغالی به جزیره‌ هرمز و بندرعباس و تسلط بر نوار جنوبی ایران که در قرن دهم هجری شمسی و در زمان شاه اسماعیل صفوی رخ داد و بیشتر جنبه‌ی تجاری و فروش فرآورده‌های کشاورزی داشت، این گیاه به ایران وارد و در نواحی جنوبی که شرایط مساعد برای پرورش آن فراهم بود، پراکنده شد.

1-3- مشخصات گیاه شناسی

ذرت دارای ریشه‌های افشان قوی و انبوه و در عین حال سطحی است که می تواند به استقامت گیاه کمک کند. ریشه اولیه ذرت که بعد از جوانه زدن بذر تولید می گردد، 3 تا 5 عدد است و در عمق 3 تا 5 سانتی‌متر خاك ریشه‌های ثانویه به تعداد زیاد و در حدود 20 عدد از گره‌های در عمق خاك خارج می گردند (بحرانی، 1384). همچنین از گره‌هایی که در سطح خاك قرار دارند، ریشه‌هایی خارج شده و وارد خاك گشته و بنابراین مجموعه ریشه‌ها بطرف عمق زمین و اطراف پراکنده شده و بتدریج بر طول آن‌ ها اضافه می گردد که ممکن است تا عمق 2 تا 3 متری خاك نفوذ نماید (کریمی، 1386). ساقه ذرت مانند سایر گیاهان تیره غلات بندبند و بدون انشعاب است. این ساقه‌ها راست و دارای ارتفاع 2 تا 5 متر بوده که در شرایطی ممکن است تا 6 متر نیز برسند. فاصله بین گره‌های ساقه متفاوت و ممکن است 6 تا 20 سانتی‌متر باشد. بطور کلی طول آن به رقم یا زودرسی آن مربوط است. قطر ساقه ذرت حدود 3 سانتی‌متر است و حدود 8 تا 12 میان گره دارد که میان گره پایین ساقه کوتاه‌تر و میان گره بالای ساقه بلندتر است. برگ ذرت از محل گره‌ها خارج شده و از دو قسمت پهنک و غلاف تشکیل شده که غلاف به دور ساقه پیچیده شده است. پهنک برگ بطول 30 تا 80 سانتی‌متر بوده و عرض آن در حدود 10 سانتی‌متر و ضخامت آن 2 میلی متر می باشد. تعداد برگ‌های ذرت بطور متوسط 12 تا 18 عدد است. ارقام زودرس تعداد برگ کمتر و ارقام دیررس برگ بیشتری دارند(Ficher and Palmer.,1984) . گل‌های نر و ماده در ذرت جدا از هم ولی بر روی یک پایه قرار دارند و بنابراین ذرت گیاهی یک پایه است. آرایش گل‌های ماده در محل گره‌ها و در کنار برگ و گل‌های نر در انتهای ساقه قرار دارند، سنبله ماده از یک محور اصلی قطور تشکیل شده که روی آن سنبلک‌ها در ردیف‌های منظمی قرار گرفته‌اند (Duncan, 1984). هر سنبلک دارای دو گل است که فقط گل بالایی بارور می شود. مجموعه گل‌های ماده بوسیله غلافی که پوست بلال نامیده می شود، پوشیده شده است. از محل تخمدان گل‌ها میله بلند و باریکی به نام خامه خارج و از رأس پوسته دور بلال خارج می گردند. این میله‌ها که به کاکل ذرت معروف می‌باشند، برای تولید به مدت زمانی حدود 5 تا 10 روز احتیاج دارند. تعداد بلال‌ها در هر بوته بر حسب رقم متفاوت و از یک تا 12 عدد می باشد که طول هر بلال بین 1/5 تا 60 سانتی‌متر (بحرانی، 1384). گل‌های نر بصورت خوشه مرکب در انتهای ساقه اصلی قرار داشته که در روی خوشه‌های متعدد آن دو سنبلچه بلند و کوتاه بصورت منظم قرار گرفته و هر سنبلچه دارای دو گل و هر گل دارای 3 پرچم است. گرده افشانی بصورت دگرگشنی انجام می شود و درصد کمی نیز ممکن است خودگشنی صورت گیرد. پرچم‌ها می توانند مقدار زیادی گرده تولید کنند، که بوسیله باد به گل‌های ماده همان گیاه یا سایر پایه‌ها منتقل می گردند و بلافاصله بعد از قرار گرفتن روی کلاله شروع به جوانه زدن نموده و پس از 20 دقیقه فقط یک میله گرده به تخمدان می‌رسد (Ficher and Palmer, 1984). دانه ذرت میوه‌ای است گندمه و رنگ آن بسته به ارقام مختلف متفاوت و از سفید، زرد، قرمز، ارغوانی تا سیاه تغییر می‌کند. وزن هزار دانه ذرت 100 تا 400 گرم است (رستگار، 1383).

تنش­های محیطی، یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات زراعی در سطح جهان هستند. چنانچه تنش­های محیطی وجود نداشت ، عملکرد های واقعی باید برابر با پتانسیل عملکرد های بالقوه گیاهان بود، در حالی که در بسیاری از گیا هان زراعی متوسط عملکرد واقعی گیاهان کمتر از 10-20 درصد ظرفیت عملکرد آنان است(کافی و رستمی، 1386). در نقاط خاصی از کره زمین به دلیل موقعیت جغرافیایی، عوامل تنش زا در تولید محصولات کشاورزی تاثیر منفی بیشتری دارند و کشاورزی در آن مناطق با تحمل هزینه بیشتر و در نتیجه بازده کمتری صورت می گیرد. در این میان می توان به خشکی که یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد وتولید گیاهان زراعی است، اشاره داشت. خشكی در ایران پدیده ای اجتناب ناپذیر است كه همه ساله با شدت متفاوتی، تولید موفقیت آمیز محصولات كشاورزی را با مخاطره روبرو می­سازد.  رشد گیاهی توسط چند عامل مهم كنترل می­ شود كه در این میان آب نقش حیاتی دارد. بسته به مرحله فیزیولوژیكی كه گیاه درآن به سر می­برد و شدت تنش، كم آبی اثرات مختلفی برگیاه می­گذارد (کافی و دامغانی، 1379).

با وجود تولید سالیانه 271 هزار تن دانه روغنی در کشور، بخش عمده ای از روغن مصرفی ار منابع خارجی تامین می شود. بنابراین توسعه کشت دانه های روغنی از اهمیت بسزایی برخوردار است(یونس سینکی، 1387).

گلرنگ از قدیم الایام در استان های آذر بایجان، خراسان و اصفهان به صورت زراعت فرعی و با هدف برداشت گل كشت می‌شده است. روغن دانه این گیاه كیفیت قابل ملاحظه ای دارد. میزان اسید لینولئیک آن بین 73 تا 85 درصد است كه بالاترین مقدار در بین نباتات روغنی می‌باشد (خواجه پور، 1380) . وجود توده های محلی و انواع تیپ وحشی این گیاه كه در سراسر ایران پراكنده اند، نشان از سازگاری این گیاه با شرایط آب و هوایی متنوع دارد. با اینكه كشور ایران نیز در محدوده جغرافیایی اهلی شدن گلرنگ قرار دارد، ولی متأسفانه در ایران مورد توجه شایسته ای قرار نگرفته است . سازگاری وسیع گلرنگ به اقلیم مختلف و تحمل زیاد آن به شرایط نامساعد ایجاب می کند كه مطالعات به نژادی و به زراعی در جهت گسترش كشت آن در کشور عمل آید(فروزان، 1378).

کمبود آب و بروز تنش خشکی در محیط رشد گلرنگ باعث کاهش اندازه گیاه، تغییر رنگ برگها، کم شدن دوام سطح برگ و کاهش عملکرد می شود. آبیاری از طریق تغییر اجزای عملکرد می تواند عملکرد را تحت تاثیر قرار دهد (یزدی صمدی، 1375).

خاك های زراعی كشورما به دلایل متعددی دچار كمبود شدید ریز مغذی ها به ویژه روی(Zn) می باشند . برخی از این دلایل عبارتند از :آهكی بودن خاك ها ،بی كربانته  بودن آب آبیاری ، تنش  خشكی در مزارع كشور و پایین بودن مواد آلی در خاك های زراعی.بنا دلایل فوق جذب عناصر ریز مغذی ، به ویژه روی (Zn) و آهن(Fe) ، به وسیله ی ریشه ی گیاهان یا اصلاً انجام نمی گیرد ویا در صورت جذب نیز ، به دلیل  PHبالای شیره ی سلولی با رسوب در درون آوند ها ، به قسمت های خوراكی (برگ،میوه ودانه) نمی رسند.در صورت مصرف دام یا انسان از این قسمت های خوراكی ابتلا به كمبود عناصر ریز مغذی بدیهی است.

تغذیه مناسب تحت شرایط تنش می تواند تا حدی به گیاه در تحمل تنش ها کمک کند. روی از عناصر کم مصرف ضروری است که برای رشد طبیعی و تولید مثل گیاهان زراعی ضروری است (آلووی، 2004) و در سنتز پروتئین ها و هورمون گیاهی اکسین به کار می رود (استمپر و همکاران، 1998). نیاز به روی برای رشد بهینه و مراحل فیزیولوژیکی و غلظت بحرانی آن برای عملکرد روغن ضروری گزارش شده است (مسیرا و شارما، 1991).

روی در چند آنزیم موجود در گیاهان شرکت داشته و بنابراین می تواند در امر سنتز پروتئین ها و کربوهیدراتها، متابولیسم سلول، محافظت غشا از رادیکال های آزاد اکسیژن و سایر فرایند های مرتبط با امر سازگاری گیاهان به تنش ها، نقش مهمی ایفا کند(همانترانجان، 1996).

1-2- منشأ و اهمیت گلرنگ

کشت و کار گلرنگ در ایران، افغانستان، پاکستان، هند و بسیاری از مناطق دنیای قدیم قدمتی دیرینه دارد (زینلی، 1378). به طوری که سابقه کشت آن در مصر به حدود 4000 سال و در چین به حدود 2000 سال پیش بر می­گردد (فروزان، 1378). به نظر می­رسد این گیاه در شمال شرق هندوستان و ایران یا ترکیه اهلی گردیده است. علی­رغم اینکه گلرنگ بومی ایران بوده و امکان زراعت آن در بسیاری از مناطق کشور فراهم است کشت آن در کشور رواج چندانی نداشته است (اهدایی و نورمحمدی، 1362).

از دانه گلرنگ می­توان به صورت خالص در تغذیه گاوها استفاده کرد. هنگامی که جو به صورت علف هرز در مزرعه گلرنگ زیاد باشد، به علت سختی جدا کردن دانه‌های این دو از یکدیگر می­توان دانه‌ها را مستقیماً به مصرف خوراک دام رساند (نولس، 1958). کنجاله حاصل از گلرنگ دارای 24-20 درصد پروتئین، 33 درصد الیاف خام و 10 درصد روغن است که به علت کم بودن درصد پروتئین و زیاد بودن الیاف خام، ارزش آن در تغذیه طیور کم است. هم‌چنین این کنجاله دارای کمبود‌هایی در اسید‌های آمینه لایسین و متیونین است که در صورت افزودن این اسید‌های آمینه و پوست زدائی می ­تواند جایگزین کنجاله سویا در تغذیه طیور گردد (کاظمی، 1358).

روغن گلرنگ دارای ارزش بسیار­است زیرا دارای مقادیر قابل توجهی اسیدهای چرب غیر‌اشباع یا ضروری است (فروزان، 1378) مهمترین اسید چرب از لحاظ تغذیه­ای، اسید لینولئیک است که بیش از 73 درصد اسیدهای چرب روغن گلرنگ را تشکیل می­دهد (میرنظامی، 1374). البته ارقامی هم وجود دارد که دارای مقادیر بالایی (بیش از 70 درصد) اسید اولئیک هستند. این نوع روغن گلرنگ، قابلیت حرارت پذیری بالایی دارد و قابل رقابت با روغن زیتون می­باشد (آلیاری و شکاری، 1379). استخراج روغن گلرنگ در مقایسه با سایر گیاهان روغنی بسیار مشکل است زیرا دانه این گیاه دارای پوسته سختی است که باعث مقاومت در استخراج روغن می­ شود (ویس،1999). موارد مصرف روغن گلرنگ شامل تهیه روغن­سالاد و مارگارین سبک، استفاده در فرمولاسیون غذای کودکان، مصرف در طباخی،­تهیه موادآرایشی، مصارف داروئی و در نقاشی است (خواجه پور، 1370)

خصوصیات گیاهی

گلرنگ گیاهی یکساله با نام علمی Carthamus tinctorius از تیره مرکبه ((Compositae است که دارای 12 جفت کروموزوم می­باشد. این گیاه معمولاً خاردار بوده ولی ارقام بی‌خار آن نیز وجود دارد. گلرنگ همانند بسیاری از گیاهان تیره مرکبه و طبیعتاً پائیزه ابتدا یک مرحله روزت را می­گذراند. در مرحله روزت، گلرنگ تعداد بسیاری برگ تولید می­نماید که معمولاً در یک محل به صورت مجتمع دیده می‌شود. مرحله روزت نوعی خصوصیات سازگاری گیاه با شرایط سرما بوده و می ­تواند نتیجه انتخاب طبیعی در طی تکامل گیاه باشد. معمولاً طول دوره روزت با افزایش درجه حرارت همبستگی منفی دارد. باآغاز تحریکات گلدهی، رشد سریع و طولی میانگره‌ها آغاز شده و گیاه به ساقه می­رود (خواجه پور، 1380)

گلرنگ پس از به ساقه رفتن به صورت بوته‌ای استوار با ساقه اصلی محکم، خشن و چوبی رشد می­ کند. ارتفاع بوته معمولاً 50 تا 150 سانتی متر می­باشد. طول میانگره‌ها از پایین به طرف بالا، به تدریج کوتاهتر می­ شود به طوری که برگهای انتهایی ساقه به صورت برگها یا براکته‌هایی در اطراف گل آذین مشاهده می‌گردند. شاخه دادن گلرنگ بر حسب ارقام، فاصله کاشت، زمان کاشت و سایر شرایط متفاوت است. معمولاً پس از‌­آنکه ارتفاع بوته به بیش از 20 سانتی متر رسید، ساقه اصلی در نیمه فوقانی گیاه تولید چندین شاخه جانبی می­ کند. هر ساقه فرعی اولیه نیز ممکن است تولید ساقه‌های فرعی ثانویه نماید. در صورتی که فاصله بوته‌ها در روی ردیف کاشت زیاد باشد ساقه‌های فرعی ثانویه نیز منشعب می­گردند (فروزان، 1378). گیاه گلرنگ دارای یک ریشه اصلی عمودی است و به طور معمول ریشه های افقی فرعی نازکی تولید می­نماید. ریشه عمودی گلرنگ ممکن است تا عمق 2 تا 3 متری در خاک نفوذ کند. واضح است که عمق توسعه بالفعل و بالقوه ریشه در هر مزرعه به رقم و مجموعه عوامل محیطی، به خصوص خصوصیات فیزیکی خاک بستگی دارد. قابلیت نفوذ ریشه گلرنگ به اعماق خاک و نفوذ پذیر ساختن خاک و مقدار زیادی بقایای گیاهی ظریف (نسبت به آفتابگردان) که به سرعت نیز تجزیه می­شوند و ماده آلی خاک را افزایش می­دهند، می ­تواند شرایط مطلوبی را در خاک فراهم کند و اثرات مفیدی بر گیاه زراعی بعدی داشته باشد (زینلی، 1380).  قدرت نفوذ ریشه گلرنگ در خاکهای متراکم بسیار بیشتر از آفتابگردان است، اما میزان نفوذ ریشه با افزایش تراکم خاک کاهش می­یابد. در خاکهای نسبتاً متراکم، بخش قابل توجهی از ریشه تا عمق 30 سانتی متر توزیع شده است (خواجه پور، 1380).

برگهای گلرنگ به رنگ سبز تیره براق، قلبی شکل، بدون دمبرگ و دندانه دار بوده و با آرایش مار­پیچی روی ساقه قرار گرفته­اند. شکل برگها در قسمتهای مختلف ساقه متفاوت است. بزرگترین برگها در­وسط ساقه اصلی ظاهر می­ شود. برگها بسته به رقم معمولاً دارای طول 15-10 سانتی متر و عرض 5 – 5/2 سانتی متر می­باشد. برگها از پایین به طرف بالای ساقه به تدریج کوچکتر می­شوند. رگبرگ میانی پهنک به یک خار در انتها ختم می­ شود. در بسیاری از ارقام اصلاح شده برگهای تحتانی فاقد خار می­باشند. اما رأس دندانه‌ها در برگها و براکته‌های فوقانی در بسیاری از ارقام به خار کوتاهی منتهی می­ شود. برگ بعضی از ارقام فاقد خار می­باشند. وجود خار در برگ در زراعتهای سنتی بیش از زراعت های مکانیزه باعث مشکل در مدیریت مزرعه می­گردد (خواجه پور، 1380).

معمولاً هر شاخه اصلی یا فرعی به یک غوزه گل ختم می­ شود که دارای براکته های خاردار می­باشد. قطر غوزه گل معمولاً تحت تأثیر ژنوتیپ و عوامل محیطی قرار می­گیرد. تراکم بوته بر روی تعداد غوزه و اندازه آنها تأثیر می­گذارد. غوزه قرار گرفته روی ساقه اصلی از همه بزرگتر است (خواجه پور، 1380).

هر گل شامل 5 گلبرگ لوله­ای شکل به هم­پیوسته می­باشد که معمولاً باریک و بلند بوده و در انتها به پنج قسمت با اندازه­ های متفاوت تقسیم می­ شود. رنگ گلبرگ در گلرنگ ممکن است سفید، زرد روشن و نارنجی مایل به قرمز تا قرمز تیره باشد. رنگ گل در ارقام مختلف این گیاه و نیز در طی مراحل مختلف رشد یک رقم، متغیر است. رنگ گلبرگ با خروج از غوزه و پس از مدتی به تدریج تیره می­ شود (زینلی،1380). گل دهی از حاشیه غوزه آغاز گردیده و به سمت مرکز غوزه ادامه می­یابد. گلدهی یک غوزه طی 3 تا 5 روز تکمیل می­ شود. طول دوره گلدهی در هر بوته و در مزرعه بستگی زیادی به فاصله دو بوته در روی ردیف کاشت و در نتیجه تعداد غوزه در هر بوته دارد. ازآنجایی که غوزه های فرعی دیرتر تشکیل می­شوند طول دوره گلدهی در هر بوته و در هر مزرعه از 10 تا 40 روز می­باشد (خواجه پور، 1380).

هر گل می ­تواند تولید یک میوه نماید، اما در شرایط زراعی، معمولاً 15 تا 50 میوه در هر غوزه بوجود می­آید. میوه گلرنگ همانند میوه آفتابگردان به صورت فندقه است که در اینجا با دانه، مترادف گرفته می­ شود. دانه گلرنگ از نظر شکلی، شبیه یک دانه کوچک آفتابگردان است. دانه به طول 5 تا 10 میلی متر و عرض 3 تا 6 میلی متر دیده می­ شود. اندازه دانه به ژنوتیپ و شرایط تولید، بخصوص تراکم بوته در روی ردیف کاشت بستگی زیادی دارد. وزن هزار دانه گلرنگ معمولا از 20 تا 40 گرم و وزن حجمی آن از 45 تا 60 کیلو گرم در صد لیتر متغیر می­باشد (خواجه پور، 1380).

دانه گلرنگ بسته به رقم به شکل تخم مرغی، هلالی و هرمی می­باشد. رنگ پوسته معمولی گلرنگ از زرد روشن تا سفید متغیر است. وجود چهار خط برجسته، بخش هایی متقاطع ایجاد نموده و به دانه، شکلی متوازی الاضلاع می­دهد. پوسته معمولاً فیبر زیادی دارد. در مطالعات به نژادی ارقامی با پوسته دانه بسیار نازک تولید شده ­اند اما این ارقام به دلیل زیادی آسیب پذیری دانه در جریان برداشت و انبارسازی، مطلوب به شمار نمی­رود. به علاوه این گونه ارقام، به خوابیدگی و درصد عقیمی حساسیت زیادی نشان داده­اند (خواجه پور، 1380).

ذخیره روغن در لپه ها انجام می­ شود. بین درصد روغن فندقه و درصد وزنی پوسته همبستگی منفی وجود دارد. پوسته 30 تا 60 درصد وزن فندقه را تشکیل می­دهد (خواجه پور، 1380). میزان روغن گلرنگ نه تنها به شرایط کاشت بلکه به عواملی نظیر ساختمان، شکل خارجی، رنگ دانه و غیره بستگی دارد (فروزان، 1378).

 1-4- هدف

ایران کشوری است که در منطقه جغرافیایی خشک و نیمه خشک قرار گرفته است. گیاهان موجود در این مناطق، در مراحل مختلف رشد خود در معرض تنش خشکی هستند، از طرفی عناصر غذایی می تواند در مقاومت گیاه به تنش­های مختلف محیطی نقش بسزایی داشته باشند. از آنجا که روی نقش مهمی در متابولیسم گیاهان دارد و همچنین تحقیق اندکی که در کشور بر تاثیر عناصر میکرو و از جمله Zn و تاثیر آن بر گلرنگ و همچنین اثرات متقابل کاربرد Zn  با تنش خشکی انجام شده است. از این رو این تحقیق با اهداف زیر انجام گرفت:

– بررسی روابط متقابل بین فاکتور های آزمایش (زمان اعمال تنش خشکی با غلظت و زمان کاربرد عنصر روی)

– بررسی امکان بهبود عملکرد گلرنگ در شرایط کم آبیاری  و تنش خشکی با بهبود شرایط تغذیه ای گیاه در مورد عنصر روی

– جدی بودن مسئله کمبود آب در اغلب مناطق کشور و لزوم پرداختن به کلیه روش های ممکن برای تخفیف این مشکل

:

تقریبا تمام مطالعات تجربی رشد یک جواب مثبت به این سئوال داده اند. دلیل این گرایش قوی نسبت به آزادسازی تا حدی بر پایه نتایج دامنه دار مطالعات تجربی استوار است. مبنی بر این که اقتصادهای برونگرا نسبت به اقتصادهای درونگرا نرخ رشد بالاتری را تجربه کرده اند.

حتی بانک جهانی و صندوق بین المللی پول اصلاحات با جهت گیری بازار و آزاد سازی تجاری را شرط کمک های مالی خود قرار داده اند.

پیوند مثبت باز بودن تجاری و رشد اقتصادی انگیزه مناسبی را برای اصلاحات تجاری یک جانبه و بی سابقه طی بیست سال گذشته به وجود آورده است. به طوری که 100 کشور جهان به نوعی آزادسازی تجاری متعهد شده اند. از سوی دیگر , گروهی از اقتصاد دانان به تاثیر مثبت سیاست تجاری آزادتر بر رشد اقتصادی تردید دارند و معتقدند که مطالعات تجربی موجود با تنگناهای روش شناختی روبرو هستند به طوری که نتایج این مطالعات به تصریح مدل , انتخاب نمونه و دوره زمانی بستگی داشته , بنابراین نتایج آنها را در بهترین حالت ضعیف و در بدترین وضعیت گمراه کننده می انگارند. اما علی رغم اختلاف نظرهای متعدد در مورد ماهیت تاثیر گذاری  آزادسازی تجاری بر اقتصاد کشور , اکثر اقتصاددانان بر اهمیت آن تکیه داشته اند و مبنای منطقی و عقلائی برای به اجرا درآوردن برنامه های اصلاحات تجاری , این اعتقاد آشکار است که آزادسازی پیش نیاز انتقال از یک اقتصاد نسبتا بسته به یک اقتصاد نسبتا باز است. اگر در واقع باز بودن اقتصادی رابطه مثبتی با رشد دارد, پس در نتیجه آزاد سازی پیش نیاز رشد است.

1-1-بیان مسأله

رشد تجارت در دهه های اخیر تا حد زیادی ناشی از آزادسازی های انجام شده در راستای تسهیل تجارت جهانی بوده است ، با وجود رشد آزادسازی در جهان همواره ابهامات و سوالاتی در زمینه آزادسازی مطرح بوده است این سوالات خصوصا در كشورهای در حال توسعه مطرح است. در واقع آزادسازی دارای آثار مختلفی بر اقتصاد داخلی و نیز جهانی است كه صرفا محدود به صادرات و یا واردات نمی شود .بنابراین همواره این سوال مطرح است كه برآیند كلی آثار مثبت و منفی آزادسازی چگونه تحلیل و ارزیابی شود؟

.  افزایش تولید ، یكی از اهداف مهم برنامه دولتها در توسعه اقتصاد ملی است. و با توجه به سند توسعه بخش تعاون و تحقق سهم 25درصدی بخش تعاون در اقتصاد کشور,  بیانگر نقش این موسسات در رشد اقتصادی خواهد بود. از سوی دیگر ، نوع و حجم تولید در اقتصاد یک جامعه ، علاوه بر فراهم بودن عوامل تولید ، به بسیج این عوامل و ایجاد هماهنگی بین آنها در جهت مقاصد تولیدی بستگی دارد. 

به بیانی دیگر آزادسازی تجاری در طی سالهای 1370 لغایت 1391 چقدر بررشد تعاونیهای صنعتی موثر بوده است كه در این راستا به بررسی اثر سرمایه گذاری ، اشتغال ، نرخ ارز و آزادسازی تجاری بر رشد تولیدات تعاونیهای صنعتی استان تهران می پردازیم

1-2-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

رشد و توسعه اقتصادی از اهداف مهم كلان اقتصادی هر كشور می باشد زیرا برای افزایش سطح زندگی افراد هر كشور باید شاخص های اقتصادی و اجتماعی بهبود یابند این مهم جز در سایه رشد و توسعه اقتصادی كشور میسر نیست .

وسیله ارتباط اقتصادی در دنیای امروز تجارت و آزادسازی تجارت می باشد. به نظر می رسد كه آزادسازی تجارت و افزایش تجارت در آینده نه چندان دور ، امری اجباری باشد زیرا جوامع بسته توانایی رشد را ندارند. بنابراین روز به روز ضعیف تر شده و روزی ناخودآگاه در اقتصاد جهان حل خواهند شد تقریبا تمام مطالعات تجربی نشان می دهند كه اقتصادهای باز سریع تر از اقتصادهای بسته رشد می كنند . دلیل این گرایش قوی در مطلوبیت آزادسازی تجاری تا حدی برپایه نتایج دامنه دار مطالعات تجربی استوار است مبنی بر اینكه اقتصادهای برون نگر نسبت به اقتصادهای درون نگر، نرخ رشد بالاتری را تجربه كرده اند و امكان وجود یک رابطه مثبت بین سیاست باز تجاری و رشد نیز یک عامل مهم در تهییج و تحریک موج بی سابقه اصلاحات تجاری بوده كه بیش از 100 كشور برخی از انواع آزادسازی را یه اجرا درآورده اند. اما این مسائل دلیل بر آن نمی شود كه ، با چشمانی بسته و بدون تفكر به آزادسازی تجارت روی آورد بلكه باید اول توانایی ها و ضعف های اقتصادی خودمان را بسنجیم و سپس با برنامه وارد اقتصاد جهانی شویم. بنابراین در این پایان نامه سعی شده تاثیر اجرای این سیاست را بر رشد اقتصادی ایران از نگاه تازه ای بررسی كنیم و بر همین اساس  از آنجائیکه اقتصاد ما به سه بخش دولتی , تعاونی  و خصوصی تقسیم شده است از  این رو به بررسی آزاد سازی تجاری بر رشد اقتصادی بخش صنعت و نقشی كه بخش تعاون در قالب تعاونیهای صنعتی می تواند ایفا كند مورد بررسی قرار می گیرد  و در کنار بررسی تاثیر آزادسازی تجاری به تاثیر عوامل دیگر از جمله سرمایه گذاری , اشتغال و نرخ ارز نیز پرداخته  می شود.

1-2-اهداف مشخص تحقیق

    اهداف جزئی

1-بررسی اثر افزایش سرمایه گذاری در بلند مدت بر رشد تولیدات تعاونیهای صنعتی نمونه

2- تاثیر اشتغال در بلند مدت  بر میزات تولیدات تعاونیهای صنعتی نمونه

3- از جمله عوامل مهم در آزادسازی تجاری ،نرخ ارز است. نظام ارزی مناسب می تواند نقش موثری در بهره گیری از فواید آزادسازی داشته باشد و برعكس نرخ نامناسب ارزی می تواند آثار مثبت آزادسازی را خنثی و آثار منفی آن را تشدید نماید.تاثیر نرخ ارز غیر رسمی بر میزان تولیدات تعاونیهای صنعتی در بلند مدت

4- اجرای آزادسازی نباید موجب غفلت از صنایع داخلی شود بلكه باید به موازات آزادسازی حمایت از تولیدات داخلی نیز انجام شود تاثیر آزادسازی تجاری در میزان تولیدات تعاونیهای صنعتی