روغن‌های خوراکی از منابع مهم تامین انرژی برای فرایندهای حیاتی در بدن انسان هستند و به خاطر نقشی که این مواد در تامین نیازهای چربی و ویتامین‌ها دارند، پس از مواد نشاسته‌ای در زمره‌ی مهمترین کالاهای ضروری محسوب می‌گردند. با توجه به روند رو به افزایش مصرف روغنهای نباتی و هزینه زیاد تامین روغن مورد نیاز كشور از طریق واردات، توسعه كشت گیاهان دانه روغنی سازگار به شرایط اقلیمی كشور و همچنین گسترش برنامه‌های تحقیقاتی در این زمینه حائز اهمیت است.

انتخاب تاریخ‌کاشت مناسب یکی از فنون زراعی است که با رعایت آن حداکثر محصول بدست خواهد آمد. از آنجایی که طول مراحل مختلف نمو تابعی از دو عامل اصلی حرارت و طول روز است؛ ممکن است تاریخ‌کاشت را به نحوی تغییر داد که مراحل مختلف نمو گیاه با وضعیت حرارت و طول روز موجود طی فصل رشد انطباق مناسبی یافته و میزان رشد رویشی و زایشی مطلوبی بدست آید. بدین لحاظ لازم است اطلاع کامل و صحیحی از خصوصیات رشد و نمو و نیازهای اکولوژیک محصول مورد کاشت و عوامل محیطی داشت تا بتوان تاریخ‌کاشت مناسبی را انتخاب نمود.

 

1-2-هدف از اجرای این پژوهش

1- تعیین مناسب‌ترین تاریخ‌کاشت تابستانه موثر در افزایش عملکرد دانه و روغن گلرنگ در منطقه گچساران

2- تعیین بهترین رقم گلرنگ برای کشت دوم در منطقه گچساران

1-3-فرضیات پژوهش

• امكان كاشت و برداشت دو محصول در منطقه مورد مطالعه وجود ندارد
• امكان كاشت گلرنگ بهاره در منطقه مورد مطالعه وجود ندارد.
• تاریخ كاشت تأثیری بر عملكرد دانه، درصد روغن و خصوصیات زراعی گلرنگ بهاره ندارد.

 فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

 2-1- نام‌های گلرنگ

گلرنگ گیاهی است که از سالیان بسیار دور در کشورهای مختلف جهان رشد و نمو نموده است. این گیاه در کشورهای مختلف به اسامی مختلف نامیده می‌شود. نام علمی گلرنگ یا گل رنگCarthamus tinctorius  L. می‌باشد. این گیاه در زبان فارسی علاوه بر گلرنگ یا گل رنگ اسامی متعدد دیگری نیز دارد که کافشه، کاجیره، کاچیره، کاژیره و کازیره بیش از سایر اسامی محلی مصطلح هستند. در زبان انگلیسی به این گیاه Safflower و در زبان فرانسه Carthame می‌گویند. عرب‌ها این گیاه را به اسامی قرطوم[1]، کرتوم[2] و عصفر[3] می‌شناسند. گفته شده است که Carthamus (نام جنس) برگردان لاتین کلمه عربی قرطوم است که به ماده رنگی گلها اشاره دارد و عصفر به احتمال زیاد منشأ نام انگلیسی آن یعنی Safflower است. این گیاه عضوی از خانواده گیاهی کاسنی(مرکبان یا مرکبه) یا (Compositae) Asteraceae می‌باشد ( ناصری، 1370؛ Chapman and Carter, 1976). گونه زراعی گلرنگ یکساله است؛ اما در این جنس گونه‌های وحشی چند ساله نیز وجود دارد (یزدی صمدی و عبدمیشانی، 1370).

2-2- تاریخچه کاشت گلرنگ در ایران و جهان

-3- مشخصات گیاهشناسی گلرنگ

گلرنگ زراعی گونه ­ای یكساله است ولی گونه­ های وحشی آن چند ساله­اند. اندام­های این گیاه از نظر گیاه شناسی دارای ویژگیهایی به شرح ذیل می­باشند.

2-3-1- ریشه: این گیاه دارای ریشه­ای قوی و گسترده می­باشد. این ویژگی به گیاه امكان
می­دهد تا رطوبت و مواد غذایی را از اعماق نسبتا زیاد جذب نماید. به همین جهت گلرنگ را گیاهی كم توقع و مقاوم به خشكی به شمار می­آورند (زینلی، 1378).

2-3-2- برگها: پس از جوانه­زنی گلرنگ و ظهور برگهای لپه­ای، برگهای حقیقی گلرنگ ظاهر می­شوند. برگهای این گیاه بر اساس نوع واریته و محل آن روی گیاه، صاف یا خاردار می­باشد. برگهای پایینی فاقد خار، در حالی كه برگهای فوقانی معمولا خاردار هستند. بعضی واریته­ها كاملا بدون خار می­باشند. در ابتداء برگهای گلرنگ روی زمین خوابیده است. به این دوره از رشد گیاه مرحله روزت می­گویند. در این مرحله ساقه هنوز طویل نشده و دیده نمی­ شود (خواجه­پور، 1383).

2-3-3- ساقه: با گرم شدن هوا فاصله میانگره­های ساقه زیاد و در نتیجه ساقه اصلی طویل می­ شود. ساقه اصلی در گلرنگ به صورت قائم و تقریبا گرد است، و طول آن در ارقام مختلف بین 25 تا 210 سانتیمتر متغییر است. هنگامی كه گیاه به ارتفاع 30-40 سانتیمتر رسید ساقه­ها در قسمت فوقانی گیاه منشعب می­شوند، و ساقه­های فرعی را تشكیل می­ دهند (زینلی، 1378).

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 

 2-3-4- طبق: طبق­ها به شكل مخروطی در انتهای ساقه اصلی و هر ساقه فرعی بوجود می­آید. هر طبق 5/1 تا 4 سانتیمتر قطر داشته و توسط چند ردیف براكته احاطه شده است. تعداد طبق در بوته تقریبا با تعداد ساقه فرعی در بوته برابر است. طبق واقع بر روی ساقه اصلی از همه بزرگتر است. ممكن است در هر بوته تا 50 طبق تشكیل گردد (خواجه­پور، 1383).

2-3-5- گل: گلها به صورت مركب هستند و شكل غوزه مانندی را تشكیل می­دهد. در هر طبق 20 تا 180 گل لوله­ای مشاهده می­ شود. (ناصری، 1370).

 2-3-6- دانه: در هر غوزه 20 تا 100 عدد دانه تشكیل می­ شود. دانه­ های این گیاه از نظر ظاهری خیلی شبیه به بذور كوچك آفتابگردان هستند و رنگ آنها سفید یا كرم رنگ است. وزن هزار دانه گلرنگ زراعی از 29 تا 50 گرم متغیر است (خواجه­پور، 1383).

 2-3-7- تركیبات دانه گلرنگ: پوسته، 30 تا 50 درصد، آب، 3 تا 10 درصد، روغن، 25 تا 40 درصد و پروتئین، 12 تا 20 درصد دانه را تشكیل می­دهند.

 2-4- مراحل نمو گلرنگ

براساس تقسیم ­بندی (Tanaka et al., 1997) مراحل نموی گلرنگ به دو مرحله تقسیم
می­شوند.

2–1- مرحله رویشی شامل  Veتا  Vn

:V_e لپه‎ها بطور كامل ظاهر شده‎اند. اولین برگهای حقیقی، غیر از لپه­ها، ممكن است مشاهده گردند. اما كمتر از 8/3 سانتیمتر طول دارند

2-4-2- مرحله زایشی شامل R1 تا R6

:R1 جوانة ‌انتهائی تشكیل یک طبق كوچك به قطرحدود 1/0 سانتیمتر همراه با دسته‎ای برگ در انتهای گیاه می‎دهد. این جوانة اولیه است و جوانه‎های ثانویه از محور برگها تشكیل می‎شوند.

R2: جوانة اولیة نابالغ به حداكثر قطر خود می‎رسد و بالای آخرین برگ روی ساقة اصلی بین 1/0 تا 3/0 سانتیمتر طویل می‎شود. شاخه‎های ثانویة در مرحلةR2  شروع به تشكیل شدن می‎كنند. معمولاً این شاخه‎ها در دومین تا چهارمین محور برگ از رأس گیاه شروع شده و به سمت پائین گسترش می‎یابند. تعداد شاخه‎ها و طبق‎های ثانویه و ثالثیه بستگی به ژنوتیپ و عوامل محیطی دارد. GDD مورد نیاز برای گذر از Vmax (زمان حداكثر تعداد برگ) تا این مرحله 70 تا 90 می‎باشد.

R3: این مرحله شروع گرده‎افشانی است و می‎تواند به سه زیر مرحله بر اساس درصد گلهائی كه در طبق گل داده‎اند تقسیم شود. اگر 25-0 درصد طبق گل داده باشد، زیر مرحلة R3.1 خواهد بود. زیر مرحلة R3.2 هنگامی است كه 50-25 درصد طبق گل داده است. وقتی بیش از 50 درصد طبق گل داده است و گلبرگ خارجی شروع به پژمرده شدن می‎كنند، زیر مرحلة R3.3 خواهد بود. مرحلة گلدهی (R2-R3.3) حدود 250 تا 280 GDD نیاز دارد.

R4: گلدهی كامل شده است و تمام گلچه‎ها پژمرده شده‎اند. گلچه‎ها بطور مداوم از خارج به داخل طبق پژمرده می‎شوند.

R5: بذرها شروع به پر شدن می‎كنند. بذور  غیر بالغ از یک غشاء نازك كه جنین را می‎پوشاند تا بذور كاملاً توسعه یافته كه دارای پوستة تیره هستند متغیر می‎باشد. این مرحله غیر قابل مشاهده است، مگر اینكه طبق‎ها بطور متناوب باز شوند. نوع پوسته قابل تشخیص نمی‎باشد.

R6: بذور از لحاظ فیزیولوژی بالغ هستند. وقتی پوسته رنگ مات خود را از دست داد به رنگ سفید یا نواری در می‎آید. براكته‎های خارجی طبق شروع به قهوه‎ای شدن می‎كنند، برخی طبق‎ها علامت تركهای شعاعی را هم نشان می‎دهند. مراحل رشد تا پر شدن دانه (R3.3 – R6) حدود 120 تا 140 GDD نیاز دارد. زمان مورد نیاز برای نمو گلرنگ در بین یک جامعه گیاهی ممكن است متغیر باشد، اما توصیف‎های مراحل رشد باید برای یک گیاه منفرد ارائه شود. طبق‎های ثانویه و ثالثیه در مراحل مشابه طبق اولیه، البته كمی با تأخیر توسعه می‎یابند.