:
پیشگفتار 1
1- فصل اوّل: كلیات.. 3
1-1.بیان مساله و تبیین موضوع پژوهش….. 4
1-2.اهمیت وضرورت تحقیق… 4
1-3. هداف وفوائد تحقیق… 5
1-4. پرسش‌های تحقیق… 5
1-4-1. سوال اصلی… 5
1-4-2. سوالات فرعی… 5
1-5. فرضیه‌های تحقیق. 5
1-6. روش تحقیق. 6
1-6-1. نوع روش تحقیق… 6
1-6-2. روش گرد آوری اطلاعات…. 6
1-6-3. ابزار گردآوری اطلاعات…. 6
1-6-4.روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…. 6
1-7. مشکلات و محدودیت‌های تحقیق. 6
1-8. ساختار و سازمان دهی تحقیق. 6
1-9. پیشینه‌موضوع تحقیق. 7
2- فصل دوّم: ابتلاء، شناخت و مبانی آن. 8
2-1. تعریف ابتلاء 9
2-1-1. معنای لغوی ابتلاء. 9
2-1-2. واژه‌های مرتبط با ابتلاء. 12
2-1-2-1. فتنه. 12
2-1-2-2. امتحان.. 13
2-1-2-3. تمحیص…… 14
2-1-2-4. تمییز.. 16
2-1-3. معنای اصطلاحی ابتلاء. 17
2-2. ارکان ابتلاء 18
2-2-1. امتحان گیرنده. 18
2-2-2. آزمایش شوندگان.. 19
2-2-2-1. طاقت و توان.. 19
2-2-2-2. اختیار. 19
2-2-2-3. داشتن ابزار شناخت…. 20
2-3. مبانی ابتلاء 20
2-3-1. خداشناسی… 20
2-3-1-1. مالکیت…. 21
2-3-1-2. ربوبیت…. 21
2-3-1-3. شرآفرینی… 24
2-3-2. معاد شناسی… 27
2-3-3. انسان شناسی… 29
2-4. شرایط و زمینه‌های فزونی ابتلاء 33
2-5. فلسفه و اهداف ابتلاء 38
2-5-1. اهداف اخلاقی… 38
2-5-1-1. ظهور انسانیت انسان.. 38
2-5-1-2. ظهور ملکات اخلاقی… 39
2-5-1-3. ظهور رفتار اخلاقی‌تر.. 40
2-5-1-4. تنبیه و تربیت…. 41
2-5-2. هدف اعتقادی… 42
2-5-2-1. اتمام حجت پروردگار. 42
2-6. اسباب و ابزار ابتلاء 43
2-6-1. دینی و شرعی… 44
2-6-1-1. تکالیف عمومی… 44
2-6-1-2. تکالیف ویژه. 50
2-6-2. طبیعی و انسانی… 52
2-6-2-1. نعمت‌ها و خوشی‌ها. 52
2-6-2-2. گرفتاری و سختی‌ها. 59
2-7. آفات ابتلا. 68
2-7-1. آفات ابتلاء به نعمت‌ها و خوشی‌ها. 68
2-7-1-1. عجب…. 68
2-7-1-2. دل بستن به نعمت…. 69
2-7-1-3. غفلت…. 70
2-7-2.آفات ابتلاء به سختی وناخوشی‌ها. 71
2-7-2-1. تحقیر.. 71
2-7-2-2. ناخوشنودی از خداوند.. 71
2-7-2-3. بی‌تابی و بی‌قراری… 72
2-7-2-4. ناامیدی… 72
2-7-2-5. حسد.. 73
2-7-2-6. غفلت…. 74
3- فصل سوّم: تزکیه اخلاقی، شناخت و مبانی آن. 76
3-1- تعریف تزکیه 77
3-1-1. معنای لغوی تزکیه 77
3-1-2. واژه‌های مرتبط با تزکیه 78
3-1-2-1. تهذیب…. 78
3-1-2-2. زکات…. 78
3-1-2-3. جهاد اکبر.. 79
3-1-2-4. تطهیر.. 80
3-1-2-5. تقوا 80
3-1-3. معنای اصطلاحی. 80
3-1-3-1. تزکیه در قرآن.. 81
3-1-3-2. تزکیه در احادیث…. 82
3-1-3-3. تزکیه در عرفان.. 83
3-1-3-4. تزکیه در اخلاق… 84
3-2. مبانی تزکیه اخلاقی. 88
3-2-1. خداشناسی… 88
3-2-2. معاد شناسی… 90
3-2-3. انسان شناسی… 91
3-3. شرایط تزكیه 94
3-3-1. ارادى و اختیارى بودن.. 95
3-3-2. امكان «خودتزكیه گى». 97
3-3-3. عدم مغایرت تزکیه نفس با تکالیف فردی… 98
3-3-4. ایمان.. 98
3-4. اهداف وفلسفه تزکیه 99
3-4-1. لایق خلیفـه‌ی خدا بودن.. 99
3-4-2. حفظ امانت الهی… 100
3-4-3. تزکیه مقدم بر تعلیم و تربیت…. 101
3-4-4. تابش نور معرفت…. 101
3-4-5. آزادی و حکومت عقل… 102
3-4-6. تزکیه عامل رستگاری… 102
3-4-7. درک حقایق قرآن.. 102
3-4-8. جلب محبت خداوند.. 103
3-4-9. قرب به خدا 103
3-5. اسباب و ابزار تزکیه 105
3-5-1. دینی و شرعی… 105
3-5-1-1. توفیق الهی… 105
3-5-1-2. توبه. 106
3-5-1-3. تقوا 107
3-5-1-4. پیامبران و اولیای دین… 108
3-5-1-5. کتب آسمانی… 108
3-5-1-6. خوف خداوند.. 108
3-5-1-7. عبادات…. 109
3-5-1-8. رعایت احكام و قوانین شرعی… 110
3-5-2. طبیعی و انسانی… 112
3-5-2-1. ایمان و عمل صالح… 112
3-5-2-2. مراقبت…. 112
3-5-2-3. تخلیه، تحلیه، تجلیه. 113
3-5-2-4. ابتلائات و گرفتاری… 113
3-6. موانع تزکیه اخلاقی. 114
3-6-1. تداوم گناه. 115
3-6-2. تعلقات دنیایی… 115
3-6-3. پرخوری… 116
3-6-4. سخنان غیر ضروری… 117
3-6-5. ضعف اراده. 118
3-6-6. حبّ ذات…. 119
3-6-7. شیطان.. 119
3-6-8. كفر و نفاق… 120
3-6-9. عصیان و گناه. 120
4- فصل چهارم: رابطه ابتلاء و تزکیه اخلاقی. 121
4-1. تاثیر ابتلاء بر تزکیه اخلاقی. 122
4-1-1. گذر از نفس و رجوع به خدا 122
4-1-2. بیداری و یاد حق… 123
4-1-3. خودیابی و یافتن جایگاه خویش….. 124
4-1-4. شکوفا شدن استعداد عبودیت…. 125
4-1-5. تقویت روحیه آزادگی… 126
4-1-6. تنبیه و تکان دادن.. 127
4-1-7. از بین رفتن جهل و نادانی و بارور شدن عقل و اندیشه. 129
4-1-8. توحید در استعانت…. 131
4-1-9. خالی کردن دل از اعتماد و دلبستن به دنیا. 132
4-1-10. از بین رفتن سستی و به وجود آوردن عزم و اراده. 134
4-1-11. پاکی و دوری از گناه. 135
4-1-12. توبه و بازگشت به خدا 136
4-1-13. خالی کردن دل از حب به دنیا و شوق دیدار خداوند.. 138
4-1-14. از بین رفتن کینه‌ها. 139
4-1-15. افزایش یاد مرگ و کاهش طول امل… 139
4-1-16. ازبین رفتن عُجب و تکبر.. 141
4-1-17. شکسته شدن دیوارهای غفلت…. 143
4-1-18. شکوفایی فضایل اخلاقی… 144
4-1-19. اصلاح دین و ایمان.. 145
4-1-20. از بین رفتن بی‌تابی و جایگزینی صبر.. 146
4-1-21. انابه. 146
خرید اینترنتی فایل متن کامل :
4-1-22. صعود به مقامات بالای معنوی… 146
4-1-23. اخلاص…… 149
4-1-24. رسیدن به مقام صدیقین… 149
4-1-25. یافتن جایگاه عبودیت…. 150
4-1-26. لقای پروردگار. 151
4-2. تاثیر تزکیه اخلاقی بر ابتلاء 154
4-2-1.آمادگی برای ابتلا و پرهیز از بی‌تابی… 154
4-2-2. ارتقای نورانیت دل و درک حضور خداوند.. 156
4-2-3. امید به گشایش و پرهیز از یأس و ناامیدی… 157
4-2-4. سپاس و ستایش در مقابل نزول بلاء. 159
4-2-5. صبر و بردباری… 161
4-2-6. واهمه و حساسیت نسبت به خطا و لغزش….. 164
4-2-7. پوشاندن بلاء از دید دیگران.. 165
4-2-8. توجه به نعمت‌ها. 166
4-2-9. پرهیز از اقدام نادرست…. 166
نتیجه 168
پیشنهاد 169
فهرست منابع. 170
چكیده
این تحقیق به ابتلاء و تزکیه اخلاق پرداخته است و در صدد پاسخگویی به شناخت کلی ماهیت ابتلاء و تزکیه اخلاقی و چگونگی تاثیر آن دو بر یکدیگر می‌باشد. انسان موجودی است كه با قدرت انتخاب وتصمیم گیری می‌تواند خود را به سرحد كمال ارتقاء دهد؛ برای این منظور خداوند آزمایش و ابتلاء را بر سر راه بندگانش قرار می‌دهد و از آن جایی كه ابتلاء سنّت دائمی و فراگیر است، تزکیه اخلاقی باعث می‌شود تا انسان عكس العمل مناسبی را در صورت مواجه شدن با بلایا داشته باشد، چرا که بی‌تابی در برابر این سنّت الهی اثرات سوئی را برای فرد به دنبال دارد. روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش، روش كتابخانه‌ای تحلیلی و توصیفی است كه با مراجعه به كتاب‌های معتبر و دست اول تدوین شده است. سنّت ابتلاء یک سنّت عمومی است وشامل همه‌ی انسان‌ها می‌شود و انبیاء الهی نیز از این حكم مستثنی نیستند. خداوند متعال با آزمایش انسان می‌خواهد، استعدادهای درونی آن ها را شكوفا و بارور سازد. امتحان موجب می‌شود که انسان تزکیه اخلاقی یافته و شایستگی‌های رشد وكمال خودرا نشان دهد. از نظر قرآن سنّت ابتلاء، آثارتربیتی و نقش سازنده‌ای در تزکیه اخلاقی وتكامل انسان دارد. تزکیه اخلاقی نیز یکی از اهداف مهم پیامبران الهی می‌باشد که به گفته قرآن، موجب رستگاری و فلاح و سعادت انسان می‌گردد، که با اختیار آدمی و اطاعت اوامر الهی امکان پذیر است؛ گاه انسان‌ها در برابر ابتلائات الهی کمر خم می‌کنند و چون در قلبشان تزکیه نیست، نسبت به خدا غضب می‌ورزند و آخرت خود را تباه می‌سازند. تزکیه اخلاقی باعث می‌شود که انسان در مواجهه با ابتلائات برخورد درستی داشته باشد و آن را فرصتی برای نیل به قرب الهی بداند. درواقع هدف ابتلاء و تزکیه اخلاقی مشترک است و هر دو موجب کمال انسانی و قرب الهی می‌شوند.
پیشگفتار
انسان می‌تواند در هر مرحله‌ای از حیات خود فضیلت و كمالی كسب كند و سرانجام به عالی‌ترین مراحل ومراتب فضیلت برسد چرا که نظام حیات انسانی، نظام تكامل و پرورش و شكوفایی استعدادهای نهفته است. او در این سیر با تزکیه اخلاقی می‌تواند استعدادهای خویش را شكوفا، و نیز حقیقت و هویت خود را بسازد و خدا برای رسیدن به این مهم، با ابتلائات الهی او را یاری می‌کند. سنّت الهی نیز بر این است كه همه‌ی مردم، حتی پیامبران خدا نیز آزمایش و امتحان شوند، خداوند بندگان خویش را می‌آزماید تا آن‌چه در اندرون و نهانخانه‌ی دل دارند، آشكار و مستحق پاداش وكیفرگردند. زیرا غایت و هدف از آفرینش انسان، برخلاف بسیاری از موجودات دیگر، تنها در سایه‌ی انتخاب وگزینش آگاهانه دست یافتنی است. به همین دلیل، كمال آدمی، كمالی اختیاری و اكتسابی است كه می‌تواند آن را در زندگی خویش به دست آورد.
به این ترتیب انسان با تزکیه اخلاقی، خود را لایق عبودیت می‌کند و امتحان سبب بروز شایستگی‌ها، مایه تكامل و پیشرفت او و در نهایت «رحمت الهی» می‌شود. همانند معدنی كه برای استخراج منابع آن ابزار و وسایل ویژه‌ای نیاز است، نیروهای درونی انسان نیز با «ابتلاء» آشكار می‌شود.
این نوشتار برخی از جنبه‌های ابتلاء و تزکیه اخلاقی را با رویکردی درون دینی وبا توجه به آیات و روایات، در چهار فصل ارائه می‌کند:
فصل اول: به بیان کلیات پرداخته و در آن عناوین نه گانه طرح تحقیق مطرح شده است.
فصل دوم: ابتلاء، شناخت و مبانی آن نام دارد، به ارائه شناختی اجمالی درباره مفهوم لغوی و اصطلاحی ابتلاء، مفاهیم مترادف با آن پرداخته است و نیز به بررسی مبانی ابتلاء و شبهات مطرح شده در باب مسئله شر در جهان هستی، ارکان و شرایط ابتلاء، پرداخته شده است و در ادامه به ابزار و وسایلی که خداوند با آن ها انسان‌ها را آزمایش می‌کند و فلسفه آزمایش‌های الهی و آفات ابتلاء را مورد بررسی قرار داده است.
فصل سوم: تزکیه، شناخت و مبانی آن نام دارد، به ارائه شناختی اجمالی درباره مفهوم لغوی و اصطلاحی تزکیه و مفاهیم مترادف با آن، و معنای تزکیه در قرآن، احادیث و عرفان پرداخته شده است؛ و ویژگی و راه‌های تزکیه اخلاقی بیان شده است. همچنین به بررسی مبانی تزکیه و ابزار و موانع تزکیه اخلاقی و فلسفه آن با توجه به آیات و روایات پرداخته شده است.
فصل چهارم: ابتلاء و تزکیه اخلاقی نام دارد و به بررسی تأثیر دو سویه ابتلاء و تزکیه اخلاقی پرداخته شده است که در آن به آثار تربیتی ابتلاء بر نفس انسان که تزکیه اخلاقی را به همراه دارد و شامل آثار متعددی می‌شود، پرداخته شده است و در ادامه به بررسی رابطه تزکیه اخلاقی با ابتلاء که باعث برخورد درست در مواجهه با ابتلائات الهی و در نهایت، پیروزی در آزمایشات الهی می‌گردد، می‌پردازد.
